New rules on number plates राज्य परिवहन विभागाने अलीकडेच जारी केलेल्या आदेशानुसार, सर्व वाहन मालकांनी ३१ मार्च २०२५ पूर्वी त्यांच्या वाहनांवर हाय सिक्युरिटी रजिस्ट्रेशन प्लेट (HSRP) बसविणे अनिवार्य करण्यात आले आहे. विशेषतः १ एप्रिल २०१९ पूर्वी नोंदणीकृत वाहनांच्या मालकांसाठी ही मुदत अत्यंत महत्त्वाची आहे, कारण या मुदतीनंतर HSRP नसलेल्या वाहनांवर कडक कारवाई करण्यात येणार आहे.
HSRP म्हणजे काय आणि ते का महत्त्वाचे आहे?
HSRP म्हणजेच ‘हाय सिक्युरिटी रजिस्ट्रेशन प्लेट’ हे अत्याधुनिक तंत्रज्ञानावर आधारित नंबर प्लेट आहेत, ज्यांचा मुख्य उद्देश वाहन चोरी रोखणे आणि वाहनांची सुरक्षितता वाढविणे हा आहे. या नंबर प्लेटमध्ये अनेक सुरक्षा वैशिष्ट्ये आहेत जी पारंपारिक नंबर प्लेटमध्ये आढळत नाहीत.
HSRP च्या प्रमुख वैशिष्ट्यांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे:
- नॉन-रिमूव्हेबल, नॉन-रियूजेबल स्नॅप लॉक
- होलोग्राम
- वाहनाचा १० अंकी अल्फान्यूमेरिक युनिक कोड
- लेजर-एंग्रेव्हड क्यूआर कोड
- माइक्रोचिप असलेली थर्ड रजिस्ट्रेशन मार्क (तृतीय नोंदणी चिन्ह)
- ‘इंडिया’ हा शब्द होत असलेला होलोग्राम स्टीकर
या सर्व वैशिष्ट्यांमुळे HSRP नंबर प्लेट हे बनावट करणे अत्यंत कठीण होते, त्यामुळे वाहन चोरी किंवा नंबर प्लेट चोरीची घटना कमी होण्यास मदत होते.
कोणत्या वाहनांसाठी HSRP अनिवार्य आहे?
केंद्रीय मोटार वाहन कायदा १९८९ च्या नियम ५० नुसार, खालील ६ प्रकारच्या वाहनांवर HSRP लावणे बंधनकारक आहे:
- नॉन ट्रान्सपोर्ट वाहने (खाजगी वापरातील वाहने)
- ट्रान्सपोर्ट वाहने (व्यावसायिक वापरातील वाहने)
- भाडेतत्त्वावर असलेली वाहतूक वाहने
- बॅटरीवर चालणारी रेंट अ कॅब असलेली वाहने
- बॅटरीवर चालणारी नॉन ट्रान्सपोर्ट वाहने
- बॅटरीवर चालणारी ट्रान्सपोर्ट वाहने
थोडक्यात, अशी कोणतीही वाहने जी सार्वजनिक रस्त्यांवर धावतात – मग ती खाजगी असोत किंवा व्यावसायिक – त्या सर्वांना HSRP बसविणे अनिवार्य आहे.
HSRP नियम: वेळापत्रक आणि अंमलबजावणी
HSRP नियमांची अंमलबजावणी टप्प्याटप्प्याने करण्यात आली आहे:
- १ एप्रिल २०१९ पासून: या तारखेनंतर उत्पादित आणि वितरित झालेल्या सर्व नवीन वाहनांना HSRP नंबर प्लेट बसविणे अनिवार्य करण्यात आले.
- सध्याचे नियम: १ एप्रिल २०१९ पूर्वीच्या सर्व वाहनांना ३१ मार्च २०२५ पर्यंत HSRP नंबर प्लेट बसविणे अनिवार्य करण्यात आले आहे.
या निर्णयामागे वाहन चोरी रोखणे, अवैध वाहतूक प्रतिबंधित करणे आणि रस्ते सुरक्षा वाढविणे हे प्रमुख उद्दिष्ट आहे.
HSRP बसविण्याचा खर्च किती?
वाहनांच्या प्रकारानुसार HSRP नंबर प्लेट बसविण्याचा खर्च भिन्न आहे:
- दुचाकी (मोटारसायकल, स्कूटर, ट्रॅक्टर इत्यादी): ५३१ रुपये
- तीनचाकी (ऑटो-रिक्षा इत्यादी): ५९० रुपये
- चारचाकी (कार, बस, ट्रक, टँकर, टेम्पो, ट्रेलर इत्यादी): ८७९ रुपये
हे दर HSRP सामग्री, उत्पादन, वितरण आणि बसविण्याचा खर्च यांचा समावेश करतात. वाहन मालकांनी लक्षात ठेवावे की हे अधिकृत दर आहेत आणि कोणत्याही अनधिकृत स्रोतांकडून जास्त रक्कम आकारणी होऊ शकते, त्यामुळे नेहमी अधिकृत केंद्रांकडूनच HSRP खरेदी करणे महत्त्वाचे आहे.
HSRP कसे मिळवावे? ऑनलाइन बुकिंग प्रक्रिया
वाहन मालकांसाठी HSRP नंबर प्लेट बुक करण्याची प्रक्रिया अत्यंत सोपी करण्यात आली आहे. खालील पाच सोप्या पायऱ्यांद्वारे आपण ऑनलाइन HSRP बुक करू शकता:
- अधिकृत वेबसाइटवर लॉगिन करा: संबंधित वाहन उत्पादकाच्या अधिकृत वेबसाइटवर किंवा bookmyhsrp.com वर जा. वाहनाच्या नोंदणी क्रमांकानुसार संबंधित कार्यालय निवडा.
- वाहन माहिती प्रविष्ट करा: वाहनाची माहिती आणि Vahan डेटाबेसमध्ये नोंदणीकृत मोबाइल नंबर प्रविष्ट करा. सिस्टम तुमच्या वाहनाचे तपशील स्वयंचलितपणे प्राप्त करेल.
- HSRP फिटमेंट सेंटर निवडा: आपल्या घरा-कार्यालयाजवळील HSRP फिटमेंट सेंटर निवडा आणि आपल्यासाठी सोयीस्कर अशी तारीख व वेळ निवडा.
- ऑनलाइन पेमेंट करा: HSRP फी ऑनलाइन भरा. आपण क्रेडिट/डेबिट कार्ड, नेट बँकिंग, UPI किंवा वॉलेट यांसारख्या विविध पेमेंट पद्धतींचा वापर करू शकता.
- HSRP फिटमेंट: निवडलेल्या तारखेला आणि वेळी, आपल्या वाहनासह HSRP फिटमेंट सेंटरवर जा, जिथे तुमच्या वाहनावर HSRP नंबर प्लेट बसविण्यात येईल.
अनेक वाहन उत्पादक आणि नंबर प्लेट निर्माते आता होम डिलिव्हरी सेवाही प्रदान करतात. या विकल्पासाठी अधिक शुल्क आकारले जाऊ शकते, परंतु ते वाहन मालकांसाठी अतिरिक्त सुविधा प्रदान करते, विशेषतः ज्येष्ठ नागरिक किंवा विकलांग व्यक्तींसाठी.
HSRP न बसविल्यास दंड
परिवहन विभागाने जारी केलेल्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, ३१ मार्च २०२५ नंतर जर कोणत्याही वाहनावर HSRP नंबर प्लेट आढळली नाही, तर त्या वाहन मालकावर कडक कारवाई केली जाईल. मोटार वाहन कायद्यानुसार, HSRP न बसविल्यास खालील दंड आकारले जाऊ शकतात:
- पहिला गुन्हा: ५,००० रुपये पर्यंत दंड
- दुसरा किंवा त्यानंतरचा गुन्हा: १०,००० रुपये पर्यंत दंड
काही प्रकरणांमध्ये, वाहन ताब्यात घेण्याच्या कारवाईचीही तरतूद आहे. त्यामुळे सर्व वाहन मालकांनी विहित मुदतीत HSRP बसविणे अत्यंत आवश्यक आहे.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
प्रश्न: माझ्या वाहनावर आधीपासूनच नंबर प्लेट आहे, तरीही मला HSRP घ्यावे लागेल का?
उत्तर: होय, जर तुमच्या वाहनावर सध्या पारंपारिक नंबर प्लेट असेल, तरीही आपल्याला ते HSRP नंबर प्लेटने बदलणे आवश्यक आहे, कारण पारंपारिक नंबर प्लेट नवीन सुरक्षा मापदंडांचे पालन करत नाहीत.
प्रश्न: मी HSRP कुठून मिळवू शकतो?
उत्तर: आपण HSRP केवळ अधिकृत डीलरशिप, वाहन उत्पादकाच्या अधिकृत वेबसाइट, किंवा परिवहन विभागाने मान्यता दिलेल्या वेबसाइट (जसे bookmyhsrp.com) द्वारेच मिळवू शकता. अनधिकृत विक्रेत्यांकडून HSRP खरेदी करू नका.
प्रश्न: HSRP चा स्टेटस मी कसा तपासू शकतो?
उत्तर: आपण आपल्या HSRP ऑर्डरचा स्टेटस ज्या वेबसाइटवरून ऑर्डर केला आहे त्याच वेबसाइटवर जाऊन आपल्या ऑर्डर नंबर किंवा वाहन क्रमांकाद्वारे तपासू शकता.
प्रश्न: मी माझा जुना नंबर प्लेट काय करू?
उत्तर: HSRP बसविल्यानंतर, जुन्या नंबर प्लेटचा योग्यरित्या विल्हेवाट लावणे आवश्यक आहे. अनेक HSRP फिटमेंट सेंटर जुन्या नंबर प्लेट्स स्वीकारतात आणि त्यांचा योग्य प्रकारे विल्हेवाट लावतात.
HSRP हे भारतीय रस्त्यांवरील वाहनांच्या सुरक्षिततेसाठी एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. ३१ मार्च २०२५ ही अंतिम मुदत जवळ येत असताना, सर्व वाहन मालकांनी लवकरात लवकर त्यांच्या वाहनांवर HSRP बसवून घेणे आवश्यक आहे. अशा प्रकारे ते न केवळ कायद्याचे पालन करतील, तर वाहन चोरी आणि इतर अवैध क्रियांना प्रतिबंध करण्यात देखील मदत करतील.
याबाबत अधिक माहितीसाठी, वाहन मालक त्यांच्या स्थानिक आरटीओ कार्यालयाशी संपर्क साधू शकतात किंवा परिवहन विभागाची अधिकृत वेबसाइट भेट देऊ शकतात.
टीप: हा लेख फक्त माहितीपूर्ण उद्देशांसाठी आहे. कृपया नेहमी अद्ययावत आणि अधिकृत माहितीसाठी आपल्या स्थानिक परिवहन विभागाची वेबसाइट पहा.