E Shram Card भारतातील असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी केंद्र सरकारने एक महत्त्वाकांक्षी योजना राबवली आहे. ई-श्रम पोर्टलच्या माध्यमातून देशभरातील असंघटित कामगारांना सामाजिक सुरक्षा कवच प्रदान करण्यात येत आहे. आजमितीस या पोर्टलवर ३०.५८ कोटीहून अधिक कामगारांनी नोंदणी केली आहे, जे या योजनेच्या यशस्वितेचे द्योतक आहे.
गीग इकॉनॉमीचा वाढता प्रभाव
आधुनिक अर्थव्यवस्थेत गीग वर्कर्सची संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे. केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी अलीकडेच सादर केलेल्या अर्थसंकल्पात गीग कामगारांसाठी विशेष तरतुदींची घोषणा केली. या अंतर्गत तासिका किंवा रोजंदारीवर काम करणाऱ्या सुमारे १ कोटी कामगारांना लाभ मिळणार आहे. यामध्ये विविध क्षेत्रातील कामगारांचा समावेश आहे:
- ऑटो चालक आणि ड्रायव्हर
- सेल्समन आणि हेल्पर
- पंक्चर दुरुस्ती करणारे कारागीर
- मेंढपाळ आणि पशुपालक
- दुग्ध उत्पादक शेतकरी
- पेपर विक्रेते
- डिलिव्हरी पार्टनर
- वीटभट्टी कामगार
सामाजिक सुरक्षेचे कवच
ई-श्रम पोर्टलवरील नोंदणी हे असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी एक महत्त्वपूर्ण सुरक्षा कवच आहे. या नोंदणीमुळे कामगारांना अनेक महत्त्वाचे फायदे मिळतात:
अपघात विमा संरक्षण:
- अपघाती मृत्यू झाल्यास कुटुंबाला २ लाख रुपयांपर्यंत आर्थिक मदत
- कायमस्वरूपी अपंगत्व आल्यास १ लाख रुपयांपर्यंत मदत
- सरकारी योजनांचा लाभ मिळण्यास सुलभता
- कामगारांच्या कल्याणासाठी राबवल्या जाणाऱ्या विविध योजनांचा लाभ
नोंदणी प्रक्रिया
ई-श्रम पोर्टलवर नोंदणी करण्यासाठी दोन पर्याय उपलब्ध आहेत:
१. ऑनलाइन नोंदणी: कामगार स्वतः घरबसल्या eshram.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन नोंदणी करू शकतात. यासाठी खालील पायऱ्या अनुसरावा लागतात:
- वेबसाइटवरील ‘Register on eShram’ बटणावर क्लिक करणे
- आधारशी संलग्न मोबाईल नंबर आणि कॅप्चा कोड प्रविष्ट करणे
- EPFO/ESIC सदस्यत्वाबाबत माहिती देणे
- OTP ची पडताळणी करणे
- १४ अंकी आधार क्रमांक प्रविष्ट करणे
- वैयक्तिक माहिती भरणे (जन्मतारीख, पत्ता, शैक्षणिक पात्रता)
- बँक खात्याची माहिती देणे
- फॉर्मची पडताळणी करून अंतिम सबमिशन करणे
२. ऑफलाइन नोंदणी: ज्या कामगारांना ऑनलाइन नोंदणी करणे शक्य नाही, त्यांच्यासाठी सरकारने जवळच्या सामाईक सेवा केंद्रांमध्ये (CSC) नोंदणीची सुविधा उपलब्ध करून दिली आहे.
महत्त्वाची कागदपत्रे
नोंदणीसाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
- आधार कार्ड
- मोबाईल नंबर (आधारशी लिंक असलेला)
- बँक खात्याची माहिती
- शैक्षणिक प्रमाणपत्रे (असल्यास)
ई-श्रम पोर्टलवरील नोंदणी ही केवळ अपघात विमा संरक्षणापुरती मर्यादित नाही. भविष्यात या नोंदणीकृत कामगारांना अनेक सरकारी योजनांचा लाभ सहज मिळू शकेल. त्यामध्ये प्रामुख्याने:
- आरोग्य विमा योजना
- पेन्शन योजना
- शैक्षणिक सहाय्य
- कौशल्य विकास कार्यक्रम
- वित्तीय समावेशन योजना
डिजिटल सशक्तीकरण
ई-श्रम पोर्टल हे भारत सरकारच्या डिजिटल इंडिया मोहिमेचे एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. या पोर्टलमुळे:
- असंघटित क्षेत्रातील कामगारांची माहिती एका केंद्रीय डेटाबेसमध्ये उपलब्ध
- योजनांचे लाभ थेट लाभार्थ्यांपर्यंत पोहोचवण्यास मदत
- कामगारांच्या हक्कांचे संरक्षण
- सामाजिक सुरक्षा योजनांचे प्रभावी नियोजन
ई-श्रम पोर्टल ही असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी एक महत्त्वपूर्ण मंच आहे. या पोर्टलच्या माध्यमातून कामगारांना सामाजिक सुरक्षा, आर्थिक सहाय्य आणि विविध कल्याणकारी योजनांचा लाभ मिळत आहे. सर्व पात्र कामगारांनी या पोर्टलवर नोंदणी करून शासनाच्या या महत्त्वाकांक्षी उपक्रमाचा लाभ घ्यावा. ही नोंदणी त्यांच्या भविष्यातील सुरक्षिततेसाठी एक महत्त्वाचे पाऊल ठरेल.