get free tool kits भारतीय अर्थव्यवस्थेचा कणा असलेल्या पारंपरिक कारागिरांना आर्थिक सक्षम करण्यासाठी केंद्र सरकारने पीएम विश्वकर्मा योजना सुरू केली आहे. या महत्त्वाकांक्षी योजनेद्वारे कुशल कारागिरांच्या हाताला काम आणि त्यांच्या कौशल्याला पुरेसा आर्थिक पाठिंबा देण्याचा प्रयत्न केला जात आहे. भारतातील पारंपरिक व्यवसाय जपणाऱ्या कारागिरांना सक्षम करण्यासाठी ही योजना एक महत्त्वपूर्ण पाऊल ठरली आहे.
पीएम विश्वकर्मा योजनेची मुख्य वैशिष्ट्ये
पीएम विश्वकर्मा योजना ही केवळ अनुदान देणारी योजना नसून, कारागिरांना आर्थिक स्वावलंबी बनवण्याचा एक व्यापक दृष्टिकोन आहे. या योजनेची प्रमुख वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे आहेत:
1. टूलकीट अनुदान – कौशल्य विकासाचा पाया
पीएम विश्वकर्मा योजनेअंतर्गत पात्र लाभार्थ्यांना 15,000 रुपयांचे टूलकीट अनुदान दिले जाते. हे अनुदान कारागिरांना त्यांच्या व्यवसायासाठी आवश्यक साधने खरेदी करण्यास मदत करते. या टूलकीटमध्ये विशिष्ट व्यवसायासाठी आवश्यक असलेली अत्याधुनिक उपकरणे समाविष्ट असतात, जी कारागिरांच्या कामाची गुणवत्ता आणि उत्पादकता वाढवण्यास मदत करतात.
उदाहरणार्थ, सुतारांसाठी आधुनिक लाकूड कापण्याची उपकरणे, लोहारांसाठी धातू वाकवण्याची साधने, शिंप्यांसाठी शिलाई मशीन अशा विविध प्रकारची उपकरणे या टूलकीटमध्ये देण्यात येतात. हे टूलकीट मिळाल्यानंतर लाभार्थी आपला व्यवसाय अधिक कार्यक्षमतेने आणि व्यावसायिक पद्धतीने चालवू शकतो.
2. प्रशिक्षण कार्यक्रम – कौशल्य विकासाचा आधार
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी लाभार्थ्याला 15 दिवसांचे विशेष प्रशिक्षण पूर्ण करणे आवश्यक आहे. या प्रशिक्षणादरम्यान कारागिरांना त्यांच्या व्यवसायासंदर्भात नवीन तंत्रज्ञान, बाजारपेठेतील संधी, उत्पादन गुणवत्ता सुधारणा आणि व्यवसाय व्यवस्थापनाचे धडे दिले जातात.
प्रशिक्षणादरम्यान प्रतिदिन 500 रुपयांचे स्टायपेंड दिले जाते, ज्यामुळे प्रशिक्षणार्थींना प्रशिक्षण कालावधीत आर्थिक मदत मिळते. हे प्रशिक्षण पूर्ण झाल्यानंतरच लाभार्थ्याला टूलकीट अनुदान मंजूर केले जाते. प्रशिक्षणाच्या माध्यमातून कारागीर पारंपरिक कौशल्याला आधुनिक तंत्रज्ञानाशी जोडण्याची क्षमता विकसित करतात.
3. कमी व्याजदरावर कर्ज सुविधा – व्यवसाय विस्ताराचा मार्ग
टूलकीट अनुदानासोबतच, पीएम विश्वकर्मा योजना 2 लाख रुपयांपर्यंत कमी व्याजदरावर कर्ज उपलब्ध करून देते. हे कर्ज लाभार्थ्यांना त्यांचा व्यवसाय विस्तारित करण्यासाठी किंवा नवीन व्यवसाय सुरू करण्यासाठी मदत करते. या कर्जाचा व्याजदर इतर व्यावसायिक कर्जांच्या तुलनेत अत्यंत कमी असतो, ज्यामुळे लाभार्थ्यांवर आर्थिक बोजा पडत नाही.
योजनेअंतर्गत दिले जाणारे कर्ज कोलॅटरल-फ्री (तारणमुक्त) असते, म्हणजेच यासाठी कोणतीही मालमत्ता गहाण ठेवण्याची आवश्यकता नसते. हे कर्ज पात्र कारागिरांना त्यांचा व्यवसाय वाढवण्यासाठी आणि बाजारपेठेत स्पर्धात्मक बनण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भांडवल पुरवते.
योजनेसाठी पात्र व्यवसाय
पीएम विश्वकर्मा योजनेचा लाभ अनेक पारंपरिक व्यवसायांमधील कारागिरांना मिळू शकतो. यात प्रामुख्याने खालील व्यवसाय समाविष्ट आहेत:
- लाकूड व्यवसाय: सुतारकाम करणारे, नाव तयार करणारे कारागीर
- धातू व्यवसाय: लोहार, हातोडे व अवजार तयार करणारे, कुलूप तयार करणारे
- शिल्प व्यवसाय: शिल्पकार, मूर्तिकार, सोनार
- मातीकाम व्यवसाय: कुंभार
- चर्म व्यवसाय: चांभार
- बांधकाम व्यवसाय: गवंडी
- वस्त्रोद्योग: शिंपी, शिवणकाम करणारे
- वनोत्पादन व्यवसाय: टोपल्या, चटई, झाडू तयार करणारे
- कला व्यवसाय: बाहुल्या आणि खेळणी बनवणारे, हार तयार करणारे
- सेवा व्यवसाय: न्हावी, धोबी
- मत्स्य व्यवसाय: मासेमारीसाठी जाळे तयार करणारे कारागीर
या व्यवसायांमधील कारागिरांना आपले पारंपरिक कौशल्य जतन करत त्यात आधुनिकता आणण्यासाठी या योजनेद्वारे प्रोत्साहन दिले जाते.
योजनेचा लाभ घेण्याची प्रक्रिया
पीएम विश्वकर्मा योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील प्रक्रिया अनुसरावी लागते:
1. ऑनलाईन नोंदणी
- सर्वप्रथम, इच्छुक उमेदवाराने पीएम विश्वकर्मा योजनेच्या अधिकृत वेबसाईटवर जाऊन नोंदणी करावी.
- नोंदणी फॉर्ममध्ये आवश्यक सर्व माहिती भरावी, जसे की वैयक्तिक माहिती, व्यवसायाचा प्रकार, अनुभव इत्यादी.
- आवश्यक सर्व कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करावीत.
2. अर्जाची पडताळणी
- नोंदणी पूर्ण केल्यानंतर अर्ज संबंधित ग्रामपंचायत किंवा नगरपालिकेकडे पाठवला जातो.
- स्थानिक प्राधिकरण अर्जाची पडताळणी करते आणि अर्जदाराची पात्रता तपासते.
- पात्र ठरलेल्या अर्जदारांना प्रशिक्षणासाठी निवड केली जाते.
3. प्रशिक्षण प्रक्रिया
- निवड झालेल्या उमेदवारांना 5 ते 7 दिवस किंवा 15 दिवसांचे प्रशिक्षण दिले जाते.
- प्रशिक्षण उमेदवाराने निवडलेल्या कौशल्यावर आधारित असते.
- प्रशिक्षणादरम्यान प्रतिदिन 500 रुपये स्टायपेंड दिले जाते.
4. टूलकीट अनुदान वितरण
- प्रशिक्षण यशस्वीरीत्या पूर्ण केल्यानंतर लाभार्थ्याला 15,000 रुपयांचे टूलकीट अनुदान दिले जाते.
- अनुदान थेट लाभार्थ्याच्या बँक खात्यात वर्ग केले जाते.
- अनुदानाच्या रकमेतून लाभार्थी आपल्या व्यवसायासाठी आवश्यक साधने खरेदी करू शकतो.
पात्रतेचे
पीएम विश्वकर्मा योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्जदाराने खालील पात्रता निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- अर्जदार भारताचा नागरिक असावा.
- वय 18 ते 55 वर्षे असावे.
- पारंपरिक व्यवसाय करणारा कुशल कारागीर असावा.
- अर्जदाराकडे आधार कार्ड, बँक खाते आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे असावीत.
- सरकारच्या इतर कोणत्याही समान योजनेचा लाभार्थी नसावा.
आवश्यक कागदपत्रे
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
- आधार कार्ड
- पॅन कार्ड
- बँक खात्याचे तपशील
- व्यवसायाचा पुरावा (जसे की व्यवसाय नोंदणी, अनुभवाचे प्रमाणपत्र)
- रहिवासी प्रमाणपत्र
- जातीचे प्रमाणपत्र (लागू असल्यास)
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो
बांधकाम कामगारांसाठी विशेष अनुदान
पीएम विश्वकर्मा योजनेअंतर्गत बांधकाम कामगारांसाठी विशेष तरतूद करण्यात आली आहे. बांधकाम क्षेत्रातील कामगारांना आता 1 लाख रुपयांपर्यंत अनुदान मिळू शकते. हे अनुदान त्यांना आधुनिक बांधकाम साधने खरेदी करण्यास, त्यांचा व्यवसाय विस्तारित करण्यास आणि आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनण्यास मदत करेल.
हे अनुदान विशेषतः बांधकाम क्षेत्रातील छोट्या ठेकेदारांना आणि व्यावसायिकांना लक्षित करते, ज्यांना आपला व्यवसाय बळकट करण्यासाठी भांडवलाची आवश्यकता असते. बांधकाम क्षेत्रातील कारागिरांना या अनुदानामुळे आधुनिक तंत्रज्ञान वापरून बांधकाम क्षेत्रात अधिक स्पर्धात्मक बनण्याची संधी मिळेल.
पीएम विश्वकर्मा योजनेचे महत्त्व
पीएम विश्वकर्मा योजना केवळ पारंपरिक कारागिरांना आर्थिक मदत करण्यापुरती मर्यादित नाही, तर त्यामागे अनेक महत्त्वपूर्ण उद्दिष्टे आहेत:
- पारंपरिक कौशल्यांचे संवर्धन: या योजनेमुळे भारतातील पारंपरिक कौशल्ये आणि हस्तकला यांचे संरक्षण आणि संवर्धन होईल.
- स्वयंरोजगार निर्मिती: कारागिरांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यास किंवा विस्तारित करण्यास प्रोत्साहन मिळेल, ज्यामुळे स्वयंरोजगाराच्या संधी वाढतील.
- ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना: ग्रामीण भागातील कारागिरांना सक्षम केल्याने ग्रामीण अर्थव्यवस्था बळकट होईल आणि शहरांकडे होणारे स्थलांतर कमी होईल.
- आधुनिक तंत्रज्ञानाशी जोडणी: पारंपरिक कौशल्याचा आधुनिक तंत्रज्ञानाशी संगम साधून उत्पादकता आणि गुणवत्ता वाढवण्यास मदत होईल.
- सामाजिक समानता: समाजातील वंचित घटकांना आर्थिक स्वावलंबनाच्या संधी मिळून सामाजिक समानता प्रस्थापित होण्यास मदत होईल.
पीएम विश्वकर्मा योजना ही पारंपरिक कारागिरांच्या सक्षमीकरणाच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. ही योजना न केवळ त्यांच्या आर्थिक उन्नतीसाठी मदत करते, तर त्यांच्या कौशल्याचे संवर्धन आणि आधुनिकीकरण करण्यासही पाठिंबा देते.
15,000 रुपयांचे टूलकीट अनुदान, 2 लाख रुपयांपर्यंत कमी व्याजदरावर कर्ज, प्रशिक्षणादरम्यान स्टायपेंड आणि आता बांधकाम कामगारांसाठी 1 लाख रुपयांचे विशेष अनुदान या सर्व घटकांमुळे ही योजना कारागिरांसाठी एक संपूर्ण विकास पॅकेज बनली आहे.
पात्र कारागिरांनी या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी त्वरित अर्ज करावा आणि भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या विकासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावावी. पीएम विश्वकर्मा योजना ही भारतातील पारंपरिक कौशल्यांचे संवर्धन करत आधुनिक भारताच्या निर्मितीत योगदान देणारा एक महत्त्वपूर्ण मार्ग ठरली आहे.