PM Vishwakarma भारत सरकारने पारंपारिक कारागिरांच्या कौशल्य विकासासाठी आणि त्यांना आर्थिक सहाय्य देण्यासाठी पीएम विश्वकर्मा योजना सुरू केली आहे. या योजनेअंतर्गत पारंपारिक कारागिरांना टूलकिट अनुदान, व्यावसायिक प्रशिक्षण आणि कमी व्याजदरात कर्ज उपलब्ध करून दिले जात आहे. देशातील पारंपारिक कौशल्य संवर्धनासाठी ही योजना अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे. आज आपण या योजनेबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत.
पीएम विश्वकर्मा योजना: मुख्य वैशिष्ट्ये
पीएम विश्वकर्मा योजना ही भारत सरकारची एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे जी पारंपारिक कारागिरांच्या उद्योगांना पुनर्जीवित करण्यासाठी आणि त्यांच्या कौशल्याचे आधुनिकीकरण करण्यासाठी डिझाइन केली आहे. या योजनेंतर्गत पारंपारिक कारागिरांना खालील लाभ मिळतात:
- 15,000 रुपये टूलकिट अनुदान: प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर कारागिरांना त्यांच्या व्यवसायासाठी आवश्यक साहित्य खरेदी करण्यासाठी 15,000 रुपयांचे अनुदान मिळते.
- प्रशिक्षण दरम्यान विद्यावेतन: प्रशिक्षण घेत असताना लाभार्थ्यांना प्रतिदिन 500 रुपये स्टायपेंड म्हणून दिले जातात. 15 दिवसांच्या प्रशिक्षणासाठी एकूण 7,500 रुपये मिळू शकतात.
- कमी व्याजदरात कर्ज: व्यवसाय सुरू करण्यासाठी किंवा विस्तारित करण्यासाठी 2 लाख रुपयांपर्यंत कमी व्याजदरात कर्ज उपलब्ध.
पीएम विश्वकर्मा योजनेसाठी पात्र व्यवसाय
पीएम विश्वकर्मा योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील व्यवसाय करणारे कारागीर पात्र आहेत:
- सुतार: लाकडी फर्निचर, दरवाजे, खिडक्या इत्यादी बनवणारे कारागीर
- नाव बनवणारा: पारंपारिक पद्धतीने नावा बनवणारे कारागीर
- आयुधिक: शस्त्रास्त्रे बनवणारे व दुरुस्त करणारे कारागीर
- लोहार: लोखंडाचे सामान बनवणारे कारागीर
- हातोडा व अवजार संचे बनवणारे कारागीर
- कुलपांचे कारागीर: पारंपारिक कुलपे बनवणारे कारागीर
- शिल्पकार, मूर्तिकार, दगड कोरणारे व दगड तोडणारे
- सोनार: सोन्याचे दागिने बनवणारे कारागीर
- कुंभार: मातीची भांडी बनवणारे कारागीर
- चांभार, चर्मकार, मोची: पादत्राणे, चामड्याचे सामान बनवणारे
- गवंडी: बांधकाम क्षेत्रातील पारंपारिक कारागीर
- टोपल्या, चटई, झाडू बनवणारे
- कथा विणणारे
- बाहुली व खेळणी बनविणारे
- न्हावी
- हार बनवणारे
- धोबी
- शिंपी: कपडे शिवणारे कारागीर
- मासेमारीचे जाळे बनवणारे
15,000 रुपये टूलकिट अनुदान मिळवण्याची प्रक्रिया
पीएम विश्वकर्मा योजनेंतर्गत टूलकिट अनुदान मिळवण्यासाठी खालील प्रक्रिया अनुसरावी लागते:
1. ऑनलाइन नोंदणी
सर्वप्रथम, योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अधिकृत वेबसाइटवर ऑनलाइन नोंदणी करणे आवश्यक आहे. नोंदणी करताना खालील कागदपत्रे आवश्यक असतात:
- आधार कार्ड
- वयाचा पुरावा
- व्यवसायाचा पुरावा
- बँक खात्याचे तपशील
- अलीकडील पासपोर्ट साइझ फोटो
2. अर्ज प्रक्रिया
ऑनलाइन नोंदणी केल्यानंतर अर्ज ग्रामपंचायत किंवा संबंधित यंत्रणेमार्फत पुढे पाठविला जातो. तज्ञ समितीकडून अर्जाची तपासणी केली जाते. पात्र असल्यास, अर्जदाराला प्रशिक्षणासाठी निवड केली जाते.
3. प्रशिक्षण कार्यक्रम
अर्जदाराने निवडलेल्या ट्रेड मध्ये प्रशिक्षण दिले जाते. प्रशिक्षणाचा कालावधी 5 ते 7 दिवस किंवा अर्जदाराच्या इच्छेनुसार 15 दिवसांचा असू शकतो. प्रशिक्षण घेत असताना अर्जदाराला प्रतिदिन 500 रुपये विद्यावेतन म्हणून दिले जाते.
4. अनुदान वितरण
प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर, लाभार्थीला त्याच्या/तिच्या व्यवसायासाठी आवश्यक टूलकिट खरेदी करण्यासाठी 15,000 रुपयांचे अनुदान थेट बँक खात्यात जमा केले जाते. यासह प्रशिक्षणादरम्यानचे विद्यावेतन म्हणून 7,500 रुपये (15 दिवसांसाठी) असे एकूण 22,500 रुपये मिळू शकतात.
पीएम विश्वकर्मा योजनेचे फायदे
1. पारंपारिक कौशल्याचे संवर्धन
या योजनेमुळे पारंपारिक कौशल्य आणि व्यवसायांचे संवर्धन होते. नव्या पिढीला पारंपारिक व्यवसायांकडे आकर्षित करण्यास मदत होते.
2. आर्थिक स्वावलंबन
कारागिरांना त्यांचे उत्पादने अधिक चांगल्या दर्जाची बनवण्यासाठी आवश्यक साहित्य मिळते. यामुळे त्यांच्या उत्पादनांची गुणवत्ता वाढून त्यांचे उत्पन्न वाढते.
3. कौशल्य विकास
प्रशिक्षणामुळे कारागिरांना नवीन तंत्रज्ञान आणि पद्धतींचे ज्ञान मिळते. यामुळे त्यांची कार्यक्षमता वाढते.
4. रोजगार निर्मिती
बेरोजगार तरुणांना पारंपारिक व्यवसायात प्रवेश करण्यासाठी प्रोत्साहन मिळते, ज्यामुळे रोजगार निर्मितीला चालना मिळते.
5. कमी व्याजदरात कर्ज
व्यवसाय विस्तारित करण्यासाठी 2 लाख रुपयांपर्यंत कमी व्याजदरात कर्ज उपलब्ध होते.
पीएम विश्वकर्मा योजनेचा यशस्वी लाभार्थी
महाराष्ट्रातील अनेक कारागिरांनी या योजनेचा लाभ घेतला आहे. रत्नागिरी जिल्ह्यातील सुनील गावकर हे एक पारंपारिक सुतार आहेत. त्यांनी पीएम विश्वकर्मा योजनेंतर्गत 15 दिवसांचे प्रशिक्षण पूर्ण केले आणि 15,000 रुपयांचे टूलकिट अनुदान मिळवले. या अनुदानातून त्यांनी नवीन अद्ययावत सुतारी उपकरणे खरेदी केली. प्रशिक्षणादरम्यान त्यांना 7,500 रुपये विद्यावेतन देखील मिळाले. आता ते अधिक चांगल्या दर्जाचे फर्निचर बनवू शकतात आणि त्यामुळे त्यांचे उत्पन्न वाढले आहे.
कोल्हापूरातील श्रीमती सुनीता पाटील या पारंपारिक बांबू व्यवसायात कार्यरत आहेत. त्यांनी पीएम विश्वकर्मा योजनेंतर्गत प्रशिक्षण घेतले आणि 15,000 रुपयांच्या टूलकिटचा लाभ घेतला. यामुळे त्यांना बांबूपासून अधिक आकर्षक आणि आधुनिक वस्तू बनवण्यास मदत झाली आहे. त्यामुळे त्यांच्या उत्पादनांना बाजारपेठेत चांगली मागणी मिळू लागली आहे.
पीएम विश्वकर्मा योजना ही पारंपारिक कारागिरांसाठी आर्थिक सबलीकरणाची संधी आहे. टूलकिट अनुदान, प्रशिक्षण आणि कमी व्याजदरात कर्ज यामुळे कारागिरांना त्यांच्या व्यवसायाचा विस्तार करण्यास मदत होते. या योजनेमुळे पारंपारिक कौशल्य आणि व्यवसायांचे संवर्धन होईल आणि अधिक रोजगार निर्मिती होईल.
पात्र कारागिरांनी या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अधिकृत वेबसाइटवर ऑनलाइन नोंदणी करावी आणि आवश्यक कागदपत्रे सादर करावीत. प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर, त्यांना 15,000 रुपयांचे टूलकिट अनुदान आणि 7,500 रुपये विद्यावेतन मिळेल.
पीएम विश्वकर्मा योजना पारंपारिक कौशल्य संवर्धन आणि आर्थिक विकासासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनेमुळे पारंपारिक व्यवसायांना आधुनिक स्वरूप देण्यास मदत होईल आणि कारागिरांचे जीवनमान सुधारेल.
