PM Kisan Yojana deposited भारतातील शेतकरी हे देशाचे अन्नदाते आहेत. त्यांच्या परिश्रमामुळेच देशातील अन्नधान्याची गरज भागवली जाते. परंतु, नैसर्गिक आपत्ती, हवामान बदल, बाजारभावातील चढउतार अशा अनेक समस्यांना शेतकऱ्यांना सामोरे जावे लागते. या परिस्थितीत शेतकऱ्यांना आर्थिक पाठबळ देण्यासाठी केंद्र आणि राज्य सरकारांनी विविध योजना सुरू केल्या आहेत. त्यातील दोन महत्त्वाच्या योजना म्हणजे केंद्र सरकारची पीएम किसान योजना आणि महाराष्ट्र सरकारची नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना.
पीएम किसान योजना: शेतकऱ्यांसाठी केंद्र सरकारचे वरदान
प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना (पीएम किसान) ही केंद्र सरकारची महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश देशातील लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत पुरविणे हा आहे. या योजनेअंतर्गत पात्र शेतकऱ्यांना दरवर्षी ₹6,000 अनुदान दिले जाते. ही रक्कम तीन समान हप्त्यांमध्ये म्हणजेच दर चार महिन्यांनी ₹2,000 प्रमाणे शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात थेट जमा केली जाते.
पीएम किसान योजनेचा 19वा हप्ता
सद्यस्थितीत, पीएम किसान योजनेचा 19वा हप्ता 26 फेब्रुवारी 2025 रोजी शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केला जाणार आहे. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांची केवायसी (KYC) अपडेट असणे अत्यंत आवश्यक आहे. ज्या शेतकऱ्यांची केवायसी पूर्ण नसेल त्यांना हप्ता मिळणार नाही. त्यामुळे सर्व पात्र शेतकऱ्यांनी आपली केवायसी तातडीने अपडेट करावी.
पीएम किसान योजनेचे फायदे
- थेट बँक हस्तांतरण: या योजनेअंतर्गत मिळणारे अनुदान थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जाते, त्यामुळे मध्यस्थांची गरज पडत नाही.
- नियमित उत्पन्न: तीन हप्त्यांमध्ये मिळणारी ही रक्कम शेतकऱ्यांना नियमित उत्पन्न मिळवून देते, ज्यामुळे त्यांना शेतीचा खर्च भागवण्यास मदत होते.
- आर्थिक स्थिरता: या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक स्थिरता प्राप्त होते आणि त्यांना शेतीतील अनिश्चिततेचा सामना करण्यास मदत मिळते.
- कर्जमुक्ती: नियमित उत्पन्नामुळे शेतकऱ्यांना सावकारांकडून कर्ज घेण्याची गरज कमी होते, ज्यामुळे त्यांना कर्जाच्या जाळ्यातून मुक्त होण्यास मदत मिळते.
नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना: महाराष्ट्र सरकारचा पुढाकार
महाराष्ट्र सरकारने देखील पीएम किसान योजनेप्रमाणेच नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना सुरू केली आहे. या योजनेतून आतापर्यंत पाच हप्ते वितरित करण्यात आले आहेत. मागच्या वेळी पीएम किसान योजनेच्या 18व्या हप्त्यासोबतच नमो शेतकरी योजनेचा 5वा हप्ता मिळाला होता. त्यामुळे अनेक शेतकऱ्यांना वाटत होते की यावेळीही दोन्ही योजनांचे हप्ते एकत्र मिळतील.
नमो शेतकरी योजनेचा 6वा हप्ता
महाराष्ट्र सरकारने स्पष्ट केले आहे की नमो शेतकरी योजनेचा 6वा हप्ता मार्च महिन्यानंतरच वितरित केला जाईल. सरकारच्या माहितीनुसार, हा हप्ता 10 मार्चनंतर होणाऱ्या अर्थसंकल्पीय अधिवेशनानंतर वितरित केला जाणार आहे. हप्त्याची नेमकी तारीख लवकरच जाहीर केली जाईल.
नमो शेतकरी योजनेचे फायदे
- राज्य स्तरावरील मदत: ही योजना महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना अतिरिक्त आर्थिक मदत पुरवते, ज्यामुळे त्यांचे एकूण उत्पन्न वाढते.
- पीएम किसान योजनेचा पूरक: ही योजना पीएम किसान योजनेची पूरक म्हणून काम करते, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना दुहेरी लाभ मिळतो.
- स्थानिक गरजांचा विचार: राज्य सरकारची ही योजना महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांच्या विशिष्ट गरजा लक्षात घेऊन तयार केली गेली आहे.
दोन्ही योजनांचा शेतकऱ्यांना होणारा एकत्रित फायदा
पीएम किसान आणि नमो शेतकरी या दोन्ही योजनांमुळे विशेषतः लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांना मोठी मदत मिळते. या योजनांमधून मिळणारी रक्कम शेतकरी खते, बियाणे, कीटकनाशके आणि शेतीच्या इतर खर्चासाठी वापरू शकतात. त्यामुळे त्यांना आर्थिक आधार मिळतो आणि त्यांच्या उत्पन्नात वाढ होण्यास मदत होते.
Also Read:

आर्थिक सहाय्याचे महत्त्व
भारतातील बहुसंख्य शेतकरी लहान आणि सीमांत आहेत. त्यांच्याकडे शेतीसाठी मर्यादित साधने आणि संसाधने असतात. अशा परिस्थितीत, सरकारकडून मिळणारे आर्थिक सहाय्य त्यांच्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. विशेषतः कोरडवाहू शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांना या पैशांमुळे मोठा दिलासा मिळतो.
दोन्ही योजनांची अंमलबजावणी यशस्वी होण्यासाठी शेतकऱ्यांनी काही बाबींची काळजी घेणे आवश्यक आहे:
- केवायसी अपडेट करणे: योजनांचा लाभ घेण्यासाठी केवायसी अपडेट असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. ज्या शेतकऱ्यांची केवायसी पूर्ण नसेल, त्यांनी ती तात्काळ अपडेट करावी.
- बँक खात्याची माहिती योग्य असावी: खात्याच्या कोणत्याही चुका टाळण्यासाठी शेतकऱ्यांनी आपल्या बँक खात्याची माहिती नीट तपासून घ्यावी.
- नियमित माहिती मिळवणे: योजनांबद्दलची अद्ययावत माहिती मिळवण्यासाठी शेतकऱ्यांनी नियमितपणे सरकारी वेबसाईट, कृषी विभाग किंवा स्थानिक सेवा केंद्रांना भेट द्यावी.
शेतकरी संघटनांची मागणी
महाराष्ट्रातील विविध शेतकरी संघटनांनी या योजनांसंदर्भात काही मागण्या केल्या आहेत. त्यांचे प्रमुख मुद्दे पुढीलप्रमाणे आहेत:
- हप्त्यांची एकत्रित वितरण: शेतकरी संघटनांचे म्हणणे आहे की, पीएम किसान आणि नमो शेतकरी योजनेचे हप्ते एकाच वेळी द्यावेत. असे केल्यास सरकारचा प्रशासकीय खर्च कमी होईल आणि शेतकऱ्यांनाही मोठी रक्कम एकत्र मिळेल.
- हप्त्यांची रक्कम वाढविणे: वाढत्या महागाईमुळे शेतीचा खर्च वाढला आहे. त्यामुळे हप्त्यांची रक्कम वाढवावी अशी मागणी शेतकऱ्यांनी केली आहे.
- प्रक्रियेचे सुलभीकरण: योजनांची प्रक्रिया अधिक सुलभ व्हावी, जेणेकरून सर्व पात्र शेतकऱ्यांना त्याचा लाभ सहज घेता येईल.
शेतकऱ्यांचे अनुभव आणि मते
राज्यातील अनेक शेतकऱ्यांनी या योजनांबद्दल आपली मते व्यक्त केली आहेत. बहुतेक शेतकऱ्यांनी या योजनांचे आभार मानले आहेत. त्यांच्या मते, या योजनांमुळे त्यांना शेतीसाठी आवश्यक असलेले भांडवल उपलब्ध होते. विशेषतः निसर्गावर अवलंबून असलेल्या शेतकऱ्यांना या अनुदानामुळे बऱ्याच अडचणींवर मात करता येते.
तथापि, काही शेतकऱ्यांनी वाढत्या महागाईच्या पार्श्वभूमीवर हप्त्यांची रक्कम वाढविण्याची मागणी केली आहे. त्यांच्या मते, सध्याच्या महागाईच्या काळात दरवर्षी ₹6,000 ही रक्कम अपुरी आहे. त्यामुळे या रकमेत वाढ करण्याची आवश्यकता आहे.
भविष्यात या योजनांचा लाभ अधिकाधिक शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचवण्याचा सरकारचा प्रयत्न असेल. त्यासाठी सरकार सातत्याने योजनांच्या अंमलबजावणीत सुधारणा करत आहे. शेतकऱ्यांना अधिक सक्षम बनवण्यासाठी आणि शेती क्षेत्राला बळकटी देण्यासाठी अशा योजना महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
पीएम किसान आणि नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना या शेतकऱ्यांना आर्थिक आधार देण्याच्या दिशेने महत्त्वाचे पाऊल आहेत. या योजनांमुळे शेतकऱ्यांना नियमित उत्पन्न मिळते आणि शेतीतील खर्च भागवण्यास मदत होते. शेतकऱ्यांना या योजनांचा पूर्ण लाभ घेण्यासाठी आवश्यक ती सर्व माहिती घेणे आणि त्यानुसार योग्य पावले उचलणे आवश्यक आहे. सरकारने देखील या योजनांची अंमलबजावणी अधिक प्रभावी करण्यासाठी शेतकऱ्यांच्या सूचनांचा विचार करावा.
शेतकरी हे देशाचे अन्नदाते आहेत. त्यांच्या कल्याणासाठी अशा योजना अधिक कार्यक्षम आणि परिणामकारक बनविणे हे सरकारचे कर्तव्य आहे. त्याचबरोबर, शेतकऱ्यांनी देखील या योजनांचा पूर्ण लाभ घेण्यासाठी आवश्यक ती माहिती घेणे आणि प्रक्रिया पूर्ण करणे महत्त्वाचे आहे. शेतकरी आणि सरकार यांच्या संयुक्त प्रयत्नांतूनच या योजनांचे यश निश्चित होईल.