Ladki Bahin Yojana महाराष्ट्र सरकारच्या अत्यंत महत्त्वाकांक्षी अशा ‘लाडकी बहीण योजने’च्या लाभार्थ्यांसाठी आज आनंदाची बातमी समोर आली आहे. गेल्या काही दिवसांपासून या योजनेच्या पात्रता निकषांची पडताळणी सुरू असल्याने फेब्रुवारी महिन्याचा हप्ता कधी मिळणार याबाबत अनेक लाभार्थी महिलांमध्ये प्रश्न उपस्थित झाले होते.
मात्र आता या सर्व शंकांचे निरसन झाले असून, आजपासून पात्र महिलांच्या बँक खात्यांमध्ये फेब्रुवारी महिन्याचा हप्ता जमा होण्यास सुरुवात झाली आहे. या घोषणेमुळे राज्यातील लाखो महिलांना मोठा दिलासा मिळाला आहे.
पात्रता पडताळणीतून 5 लाख महिला अपात्र
महाराष्ट्र शासनाने नुकतीच केलेल्या पात्रता पडताळणीनंतर आता लाडकी बहीण योजनेबाबत अधिक स्पष्टता आली आहे. राज्य सरकारने ठरवलेल्या पात्रता निकषांनुसार, सुमारे 5 लाख महिलांना या योजनेसाठी अपात्र ठरवून त्यांना या योजनेतून वगळण्यात आले आहे. जानेवारी 2025 अखेर महिला लाभार्थ्यांची संख्या 2.41 कोटींवर कमी झाली होती. फेब्रुवारी महिन्यात आणखी काही महिलांना या योजनेतून वगळण्यात येण्याची शक्यता वर्तवण्यात येत आहे.
शासनाच्या निदर्शनास आले की, काही महिला अपात्र असूनही या योजनेचा लाभ घेत होत्या. मात्र पडताळणी प्रक्रियेदरम्यान अशा महिलांना वगळण्यात आले आहे. या कारवाईमुळे शासनाचे सुमारे 945 कोटी रुपये वाचले आहेत, अशी माहिती सूत्रांकडून मिळाली आहे.
अपात्रतेचे निकष काय आहेत?
लाडकी बहीण योजनेसाठी अपात्र ठरवण्यात आलेल्या महिलांमध्ये प्रामुख्याने खालील श्रेणीतील महिलांचा समावेश आहे:
- ज्या कुटुंबांमध्ये चारचाकी वाहन आहे आणि त्यावर नियमितपणे कर भरला जातो अशा कुटुंबातील महिला
- आयकर भरणाऱ्या कुटुंबातील महिला
- शासकीय नोकरीत असलेल्या महिला
- पन्नास एकरपेक्षा जास्त जमीन असलेल्या कुटुंबातील महिला
- निवृत्तिवेतनधारक महिला
या सर्व निकषांची काटेकोर पडताळणी करून, अपात्र ठरलेल्या महिलांना योजनेतून वगळण्यात आले आहे. असे असूनही, काही अपात्र महिलांना आतापर्यंत दरमहा 1500 रुपये या योजनेअंतर्गत वितरित करण्यात आले होते. मात्र महिला आणि बालविकास विभागाने पडताळणी करून, यापुढे अशा अपात्र महिलांना कोणताही हप्ता दिला जाणार नाही, असे स्पष्ट केले आहे.
अपात्र महिलांकडून पैसे परत घेतले जाणार नाहीत
महत्त्वाची बाब म्हणजे, मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी स्पष्ट केले आहे की, अपात्र ठरलेल्या महिलांना आतापर्यंत दिलेले पैसे परत घेतले जाणार नाहीत. “ज्या महिलांना चुकून या योजनेचा लाभ मिळाला आहे, त्यांच्याकडून आम्ही ते पैसे परत मागणार नाही. मात्र आता यापुढे त्यांना या योजनेचा लाभ मिळणार नाही,” असे मुख्यमंत्री फडणवीस यांनी स्पष्ट केले.
या निर्णयामुळे अपात्र ठरलेल्या महिलांमध्ये दिलासा पसरला आहे. अनेकांच्या मनात शासन आतापर्यंत दिलेले पैसे परत मागेल, अशी भीती होती. मात्र मुख्यमंत्र्यांच्या स्पष्टीकरणानंतर त्यांना दिलासा मिळाला आहे.
योजनेसाठी 3,490 कोटी रुपये हस्तांतरित
राज्याचे उपमुख्यमंत्री आणि अर्थमंत्री यांच्या नेतृत्वाखालील महिला आणि बालविकास विभागाला लाडकी बहीण योजनेसाठी 3,490 कोटी रुपये हस्तांतरित करण्यात आले आहेत. या निधीतून पात्र महिलांना नियमितपणे दरमहा 1500 रुपये देण्यात येणार आहेत.
विभागाच्या अधिकाऱ्यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, “पात्र महिलांच्या बँक खात्यांमध्ये फेब्रुवारी महिन्याचा हप्ता आजपासून जमा होण्यास सुरुवात झाली आहे. नियमित पात्रता पडताळणी प्रक्रिया सुरू ठेवली जाईल, जेणेकरून योजनेचा लाभ फक्त खरोखरच गरजू महिलांनाच मिळेल.”
लाडकी बहीण योजना ही महाराष्ट्र शासनाची महत्त्वाकांक्षी योजना असून, राज्यातील 18 ते 60 वयोगटातील महिलांना आर्थिक सक्षमीकरण आणि स्वावलंबन प्रदान करण्याच्या उद्देशाने ही योजना सुरू करण्यात आली आहे. या योजनेअंतर्गत पात्र महिलांना दरमहा 1500 रुपये थेट त्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात.
गेल्या वर्षी सप्टेंबर 2024 मध्ये सुरू करण्यात आलेल्या या योजनेचा उद्देश ग्रामीण भागातील आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील महिलांना आर्थिक सहाय्य देणे हा आहे. या योजनेमुळे महिलांना त्यांच्या दैनंदिन गरजा भागवण्यास मदत होत असून, त्यांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याला चालना मिळत आहे.
लाभार्थींचे अनुभव
अलीबाग येथील रहिवासी सुनीता पाटील (नाव बदललेले) यांना लाडकी बहीण योजनेचा लाभ मिळत आहे. त्या म्हणतात, “या योजनेमुळे माझ्या कुटुंबाला मोठा आधार मिळाला आहे. दरमहा मिळणाऱ्या 1500 रुपयांमुळे मी माझ्या मुलांचे शिक्षण आणि आरोग्याच्या खर्चासाठी थोडी तरतूद करू शकते.”
पुण्यातील सीमा शिंदे यांनी सांगितले की, “फेब्रुवारीचा हप्ता मिळेल की नाही, याची चिंता होती. आता हप्ता जमा होणार असल्याने मोठा दिलासा मिळाला आहे. या पैशांमधून मी एक छोटासा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी बचत करत आहे.”
अर्थशास्त्रज्ञ डॉ. शांताराम महाजन यांच्या मते, “लाडकी बहीण योजना ही आर्थिक समावेशन आणि महिला सक्षमीकरणाच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. मात्र या योजनेचा लाभ फक्त खरोखरच गरजू महिलांना मिळावा, यासाठी पात्रता निकषांची काटेकोर अंमलबजावणी आवश्यक आहे.”
Also Read:
राज्यातील सर्व लाडक्या बहिणींच्या अर्जांची छाननी पहा कोण असणार पात्र Check out applications
समाजशास्त्रज्ञ डॉ. माधवी कुलकर्णी यांच्या मते, “अशा योजनांमुळे ग्रामीण भागातील महिलांच्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा होऊ शकते. मात्र या योजनेबरोबरच, महिलांना रोजगाराच्या संधी आणि कौशल्य विकासाचे प्रशिक्षण देखील देणे आवश्यक आहे, जेणेकरून त्यांना दीर्घकालीन आर्थिक स्वावलंबन प्राप्त होईल.”
महिला आणि बालविकास विभागाचे मंत्री म्हणाले की, “लाडकी बहीण योजनेचे मूल्यमापन सातत्याने केले जात आहे आणि त्यानुसार आवश्यक त्या सुधारणा केल्या जातील. आमचे उद्दिष्ट ग्रामीण भागातील आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील महिलांपर्यंत या योजनेचा लाभ पोहोचवणे हे आहे.”
त्यांनी पुढे सांगितले की, “आम्ही महिलांसाठी कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रम देखील सुरू करण्याचा विचार करत आहोत, जेणेकरून त्या स्वयंरोजगार सुरू करू शकतील आणि दीर्घकालीन आर्थिक स्वातंत्र्य मिळवू शकतील.”
लाडकी बहीण योजनेच्या पात्रता पडताळणी प्रक्रियेनंतर, आता या योजनेचा लाभ फक्त खरोखरच गरजू महिलांना मिळणार आहे. फेब्रुवारी महिन्याचा हप्ता पात्र महिलांच्या बँक खात्यात जमा होण्यास सुरुवात झाली असून, यामुळे अनेक महिलांना मोठा दिलासा मिळाला आहे.
अपात्र ठरलेल्या महिलांकडून आतापर्यंत दिलेले पैसे परत न घेण्याचा शासनाचा निर्णय स्वागतार्ह आहे. मात्र यापुढे अपात्र महिलांना या योजनेचा लाभ मिळणार नाही, हे देखील स्पष्ट करण्यात आले आहे.
लाडकी बहीण योजना ही महिला सक्षमीकरण आणि आर्थिक समावेशनाच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनेमुळे ग्रामीण भागातील आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील महिलांच्या जीवनमानात सुधारणा होण्यास मदत होत आहे. मात्र या योजनेबरोबरच, महिलांना रोजगाराच्या संधी आणि कौशल्य विकासाचे प्रशिक्षण देखील देणे आवश्यक आहे, जेणेकरून त्यांना दीर्घकालीन आर्थिक स्वावलंबन प्राप्त होईल.
