E-Shram Card भारतातील असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी केंद्र सरकारने एक अत्यंत महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे – ई-श्रम पोर्टल. या पोर्टलच्या माध्यमातून देशातील कोट्यवधी असंघटित कामगारांना सामाजिक सुरक्षा कवच मिळणार आहे. आज या लेखात आपण या योजनेची सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.
ई-श्रम पोर्टल – एक परिचय
ई-श्रम पोर्टल ही भारत सरकारची एक क्रांतिकारी पहल आहे, जी असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी विशेष महत्त्व ठरत आहे. केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी या योजनेची घोषणा केली असून, आतापर्यंत ३० कोटींहून अधिक कामगारांनी या पोर्टलवर नोंदणी केली आहे. ही संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे, जी या योजनेच्या यशस्वितेचे प्रतीक आहे.
Also Read:
एलपीजी गॅस सिलिंडरच्या किमती घसरल्या, जाणून घ्या तुमच्या शहरातील दर LPG gas cylinder prices
पोर्टलची आवश्यकता का भासली?
भारतात मोठ्या प्रमाणावर असंघटित क्षेत्रातील कामगार आहेत. हे कामगार दैनंदिन मजुरी करून आपला उदरनिर्वाह करतात. मात्र, यांच्यासाठी कोणतीही सामाजिक सुरक्षा योजना नव्हती. कोविड-१९ महामारीच्या काळात या कामगारांच्या समस्या अधिक तीव्र झाल्या. त्यामुळे सरकारने या कामगारांसाठी एक विशेष व्यासपीठ तयार करण्याचा निर्णय घेतला, ज्यातून ई-श्रम पोर्टलची निर्मिती झाली.
कोण करू शकतात नोंदणी?
या पोर्टलवर विविध क्षेत्रातील असंघटित कामगार नोंदणी करू शकतात. यामध्ये प्रामुख्याने:
- घरगुती कामगार
- रिक्षा व टॅक्सी चालक
- बांधकाम मजूर
- कृषी क्षेत्रातील कामगार
- दुकानातील कर्मचारी
- हॉकर्स आणि विक्रेते
- स्वयंरोजगार करणारे व्यावसायिक
- इतर असंघटित क्षेत्रातील कामगार
नोंदणीचे महत्त्वाचे फायदे
ई-श्रम पोर्टलवर नोंदणी केल्यानंतर कामगारांना अनेक महत्त्वाचे फायदे मिळतात:
१. अपघात विमा संरक्षण:
- अपघाती मृत्यू किंवा कायमस्वरूपी अपंगत्व आल्यास २ लाख रुपयांचे विमा संरक्षण
- अर्धवट अपंगत्व आल्यास १ लाख रुपयांपर्यंत विमा संरक्षण
२. सामाजिक सुरक्षा योजनांचा लाभ:
- प्रधानमंत्री श्रम योगी मान-धन योजना
- प्रधानमंत्री जीवन ज्योती विमा योजना
- प्रधानमंत्री सुरक्षा विमा योजना
- आयुष्मान भारत योजना
३. व्यावसायिक फायदे:
- कौशल्य विकास प्रशिक्षण
- रोजगार संधी
- व्यावसायिक मार्गदर्शन
४. इतर फायदे:
- यूनिव्हर्सल अकाउंट नंबर (UAN)
- श्रमिक पहचान पत्र
- डिजिटल प्लॅटफॉर्मवर ओळख
नोंदणी प्रक्रिया
ई-श्रम पोर्टलवर नोंदणी करण्यासाठी दोन पद्धती उपलब्ध आहेत:
१. ऑनलाइन नोंदणी:
- eshram.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर जा
- स्वतःचा आधार क्रमांक आणि मोबाईल नंबर प्रविष्ट करा
- व्यक्तिगत माहिती, बँक खात्याची माहिती भरा
- आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा
- नोंदणी पूर्ण करा आणि ई-श्रम कार्ड डाउनलोड करा
२. ऑफलाइन नोंदणी:
- जवळच्या कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC) ला भेट द्या
- आवश्यक कागदपत्रे सादर करा
- CSC ऑपरेटरकडून नोंदणी करून घ्या
ई-श्रम पोर्टल हे केवळ नोंदणीचे व्यासपीठ नाही, तर ते असंघटित कामगारांसाठी एक डिजिटल इकोसिस्टम विकसित करण्याचे माध्यम आहे. भविष्यात या पोर्टलच्या माध्यमातून:
- रोजगार संधींचे मॅचिंग
- कौशल्य विकास कार्यक्रम
- वित्तीय समावेशन
- सामाजिक सुरक्षा योजनांचा विस्तार अशा अनेक सुविधा उपलब्ध होणार आहेत.
ई-श्रम पोर्टल ही असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या पोर्टलमुळे कामगारांना सामाजिक सुरक्षा मिळणार असून, त्यांच्या आर्थिक व सामाजिक विकासाला चालना मिळणार आहे. ज्या कामगारांनी अद्याप नोंदणी केलेली नाही, त्यांनी लवकरात लवकर नोंदणी करून या योजनेचा लाभ घ्यावा. कारण हे पोर्टल म्हणजे असंघटित कामगारांसाठी एक वरदानच आहे.