advance amount भारतीय नागरिकांमध्ये मुदत ठेवी (फिक्स्ड डिपॉझिट्स) हा गुंतवणुकीचा सर्वात लोकप्रिय आणि सुरक्षित पर्याय आहे. विशेषतः त्या व्यक्तींसाठी ज्यांना कोणत्याही प्रकारच्या बाजारातील चढ-उतारांशिवाय त्यांच्या पैशांवर निश्चित परतावा हवा असतो. अलीकडेच, रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने मुदत ठेवींशी संबंधित काही महत्त्वपूर्ण नियम बदलले आहेत, ज्यांची माहिती प्रत्येक गुंतवणूकदाराला असणे आवश्यक आहे.
एकाच व्यक्तीसाठी एफडी खात्यांची मर्यादा
बऱ्याच गुंतवणूकदारांच्या मनात एक प्रश्न असतो की एका व्यक्तीला किती एफडी खाती उघडता येतात? RBI च्या नवीन नियमांनुसार, कोणतीही व्यक्ती अमर्यादित संख्येने फिक्स्ड डिपॉझिट खाती उघडू शकते. याचा अर्थ असा की तुम्ही एकाच बँकेत किंवा विविध बँकांमध्ये अनेक एफडी खाती उघडू शकता.
मात्र, लक्षात घेण्याजोगी गोष्ट म्हणजे प्रत्येक एफडी खात्यासाठी KYC (Know Your Customer) प्रक्रिया पूर्ण करणे आवश्यक आहे. यामध्ये तुमची ओळख आणि पत्ता सिद्ध करणारे दस्तावेज सादर करणे समाविष्ट आहे. KYC प्रक्रिया ही एफडी खात्यांच्या सुरक्षिततेसाठी आणि आर्थिक प्रणालीतील पारदर्शकता वाढविण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे.
पॅन कार्डची अनिवार्यता
RBI च्या नवीन नियमांनुसार, आता एफडी खाते उघडण्यासाठी पॅन कार्ड (स्थायी खाते क्रमांक) सादर करणे अनिवार्य करण्यात आले आहे. हा नियम अनेक कारणांसाठी महत्त्वपूर्ण आहे, विशेषतः कर संकलनाच्या दृष्टीने.
जर तुमच्या एफडी वर मिळणारे वार्षिक व्याज 40,000 रुपयांपेक्षा जास्त असेल (ज्येष्ठ नागरिकांसाठी ही मर्यादा 50,000 रुपये आहे), तर बँक स्त्रोतावरच कर कपात (TDS – Tax Deducted at Source) करेल. परंतु जर तुमच्याकडे पॅन कार्ड नसेल किंवा तुम्ही ते सादर केले नसेल, तर TDS ची टक्केवारी वाढून ती 20% होऊ शकते, जी सामान्य दरापेक्षा जास्त आहे.
म्हणूनच, आपल्या कराच्या देयकांवर बचत करण्यासाठी आणि आपली आर्थिक व्यवहार अधिक सुरळीत होण्यासाठी पॅन कार्ड सादर करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
एफडीचा कालावधी
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, एफडीचा कालावधी किमान 3 महिने ते कमाल 10 वर्षे इतका असू शकतो. हा कालावधी विविध बँकांमध्ये थोडा वेगळा असू शकतो, परंतु सामान्यपणे बहुतेक बँका या मर्यादेतच आपल्या ग्राहकांना एफडी सुविधा देतात.
लक्षात घेण्याची महत्त्वाची बाब म्हणजे एफडीचा कालावधी आणि त्यावरील व्याजदर यांचा थेट संबंध असतो. सामान्यपणे, दीर्घ कालावधीसाठी केलेल्या एफडीवर अधिक व्याजदर मिळू शकतो. परंतु हे दर बाजारातील परिस्थिती, RBI चे रेपो दर आणि इतर आर्थिक घटकांवर अवलंबून असतात.
तुम्ही तुमच्या आर्थिक उद्दिष्टांनुसार आणि गरजांनुसार एफडीचा कालावधी निवडू शकता. उदाहरणार्थ, जर तुम्हाला लवकरात लवकर पैसे हवे असतील तर कमी कालावधीची एफडी निवडू शकता, तर दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी अधिक कालावधीची एफडी योग्य ठरू शकते.
सध्याचे व्याजदर
फेब्रुवारी 2025 मध्ये, विविध बँकांमध्ये एफडीवरील व्याजदर 7% ते 8.5% दरम्यान आहेत. हे दर बँकेनुसार, एफडीच्या कालावधीनुसार आणि ठेवीच्या रकमेनुसार बदलू शकतात. सामान्यपणे, छोट्या वित्तीय बँका आणि काही खासगी बँका राष्ट्रीयकृत बँकांच्या तुलनेत जास्त व्याजदर देऊ करतात.
विशेष म्हणजे, ज्येष्ठ नागरिकांना एफडीवर 0.5% अतिरिक्त व्याज मिळते. ही सवलत ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांच्या सेवानिवृत्तीनंतरच्या काळात अतिरिक्त आर्थिक सुरक्षा देण्यासाठी देण्यात आली आहे.
एफडीचे प्रकार आणि त्यांचे फायदे
1. नियमित एफडी (Regular FD)
नियमित एफडीमध्ये तुम्ही ठराविक रक्कम ठराविक कालावधीसाठी गुंतवता आणि मुदत पूर्ण झाल्यावर मुद्दल रक्कम आणि व्याज परत मिळवता. हा सर्वात सामान्य प्रकार आहे.
2. कमावा आणि गुंतवा एफडी (Earn and Invest FD)
या प्रकारात तुम्हाला नियमित कालावधीनंतर व्याज मिळते, परंतु मुद्दल रक्कम मुदत पूर्ण होईपर्यंत गुंतवली राहते. हे त्या व्यक्तींसाठी उपयुक्त आहे ज्यांना नियमित उत्पन्नाची गरज आहे.
3. रेकरिंग डिपॉझिट (Recurring Deposit)
यात तुम्ही दर महिन्याला एक निश्चित रक्कम ठेवता आणि मुदत पूर्ण झाल्यावर संपूर्ण रक्कम व्याजासह परत मिळवता. छोट्या रकमेतून मोठी बचत करण्यासाठी हा उत्तम पर्याय आहे.
4. टॅक्स सेव्हर एफडी (Tax Saver FD)
या एफडी मध्ये केलेली गुंतवणूक आयकर कायद्याच्या कलम 80C अंतर्गत कर सवलतीसाठी पात्र आहे. मात्र, यात किमान लॉक-इन कालावधी 5 वर्षे असतो.
Also Read:
सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी महत्त्वाची बातमी, रिटायरमेंटच्या वयात होणार वाढ government employees
एफडी करताना विचारात घ्यायचे महत्त्वाचे मुद्दे
1. समयपूर्व पैसे काढण्याचे नियम
एफडीतून समयपूर्व पैसे काढल्यास बँका सामान्यपणे दंड आकारतात. हा दंड व्याजदरात 0.5% ते 1% पर्यंत कपात असू शकतो. अचानक पैशांची गरज पडण्याची शक्यता असल्यास, ही बाब विचारात घेणे महत्त्वाचे आहे.
2. एफडीचे नूतनीकरण
एफडीची मुदत संपल्यावर, तुम्ही तिचे नूतनीकरण (रिन्युअल) करू शकता. बऱ्याच बँका ऑटो-रिन्युअल सुविधा देतात, ज्यामुळे मुदत संपल्यावर एफडी आपोआप नूतनीकरण होते. हे सुनिश्चित करते की तुमची गुंतवणूक सातत्याने वाढत राहते.
3. नॉमिनेशन (वारसदार नियुक्ती)
RBI च्या सूचनांनुसार, सर्व एफडी खात्यांसाठी नॉमिनेशन करणे आता अनिवार्य आहे. हे सुनिश्चित करते की खातेधारकाच्या अनपेक्षित निधनाच्या प्रसंगी त्यांचे वारसदार सहजपणे निधी मिळवू शकतात.
4. डिपॉझिट इन्शुरन्स (ठेव विमा)
भारतात, डिपॉझिट इन्शुरन्स अँड क्रेडिट गॅरंटी कॉर्पोरेशन (DICGC) प्रत्येक बँकेतील ठेवींसाठी प्रति खातेधारक 5 लाख रुपयांपर्यंत विमा सुरक्षा प्रदान करते. बँक अडचणीत आल्यास, ही सुरक्षा गुंतवणूकदारांसाठी महत्त्वपूर्ण आहे.
एफडीची तुलना पुढील गुंतवणूक पर्यायांशी
1. म्युच्युअल फंड
म्युच्युअल फंड अधिक परतावा देऊ शकतात, परंतु त्यांच्यात जोखीम जास्त असते. एफडीमध्ये परतावा निश्चित असतो.
2. सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी (PPF)
PPF मध्ये कर सवलत आणि दीर्घकालीन सुरक्षित गुंतवणूक मिळते, परंतु लॉक-इन कालावधी 15 वर्षे आहे. एफडी अधिक लवचिक आहे.
3. शेअर्स आणि बाँड्स
शेअर्स अधिक परतावा देऊ शकतात परंतु जोखीम जास्त असते. बाँड्स थोडे सुरक्षित आहेत परंतु त्यांचा परतावा एफडीच्या जवळपास असतो.
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या नवीन नियमांनुसार, एफडी गुंतवणूकदारांसाठी अजूनही एक सुरक्षित आणि आकर्षक पर्याय राहिली आहे. अमर्यादित एफडी खाती उघडण्याची मुभा, ज्येष्ठ नागरिकांसाठी अतिरिक्त व्याज आणि विविध प्रकारच्या एफडी सुविधा यामुळे हा गुंतवणुकीचा पर्याय भारतीय गुंतवणूकदारांमध्ये लोकप्रिय राहील.
तथापि, एफडी करताना पॅन कार्ड सादर करणे, योग्य कालावधी निवडणे आणि व्याजदरांची तुलना करणे या गोष्टी महत्त्वाच्या आहेत. तुमच्या आर्थिक गरजा आणि उद्दिष्टांनुसार निर्णय घेणे हेच सर्वात महत्त्वाचे आहे.
गुंतवणूक करण्यापूर्वी नेहमी तुमच्या बँकेशी किंवा आर्थिक सल्लागाराशी चर्चा करा आणि त्यांच्या सल्ल्याने तुमच्या गरजांनुसार योग्य निर्णय घ्या. याद्वारे तुम्ही तुमच्या पैशांची सुरक्षितता आणि वृद्धी सुनिश्चित करू शकता.