onion market prices नाशिक जिल्ह्यातील प्रमुख कांदा बाजारपेठांमध्ये गेल्या आठवड्यात कांद्याच्या दरात मोठी घसरण झाली असून, शेतकरी वर्ग चिंताग्रस्त झाला आहे. मागील आठवड्यात ३५५१ रुपये प्रति क्विंटल असलेले दर आता २६०० रुपयांपर्यंत खाली आले आहेत. ही घसरण विशेषतः उमराणे आणि लासलगाव बाजार समितीमध्ये प्रकर्षाने जाणवत आहे.
बाजार समितीच्या अहवालानुसार, फेब्रुवारीच्या मध्यास कांद्याची आवक कमी असल्याने दर चांगले होते. मात्र गेल्या पाच दिवसांत परिस्थिती पूर्णपणे बदलली आहे. वाढत्या पुरवठ्यामुळे दर दररोज घसरत असून, एका दिवसात तब्बल ८०० रुपयांची घसरण नोंदवली गेली आहे. मंगळवारी ३२१५ रुपये प्रति क्विंटल असलेला दर गुरुवारी २४०० रुपयांपर्यंत खाली आला.
लासलगाव कृषी उत्पन्न बाजार समितीचे अध्यक्ष श्री. बाळासाहेब पाटील यांच्या मते, “सध्याची परिस्थिती शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत चिंताजनक आहे. १७ फेब्रुवारी रोजी लाल कांद्याला किमान १२०० ते कमाल ३३११ रुपये दर मिळत होता. आज तो दर मोठ्या प्रमाणात घसरला आहे. उन्हाळ कांद्याची स्थितीही वेगळी नाही. त्याचेही दर १६०० ते ३०४६ रुपये या दरम्यान घसरले आहेत.”
या दरातील घसरणीमागे अनेक कारणे आहेत. सर्वात महत्त्वाचे कारण म्हणजे सरकारने लागू केलेले २० टक्के निर्यात शुल्क. या निर्यात शुल्कामुळे परदेशी व्यापार मंदावला असून, स्थानिक बाजारपेठेत कांद्याचा साठा वाढला आहे. महाराष्ट्रातील एकूण कांदा साठवणूक क्षमता ३१ लाख टन इतकीच असल्याने, अतिरिक्त साठा ठेवणे शक्य होत नाही. परिणामी, शेतकऱ्यांना कमी दरात कांदा विकावा लागत आहे.
नाशिक जिल्हा कृषी अधिकारी डॉ. सुधीर पवार यांच्या मते, “निर्यात धोरणातील अस्थिरता हे एक मोठे कारण आहे. जोपर्यंत निर्यात शुल्कात कपात होत नाही, तोपर्यंत दरात सुधारणा होण्याची शक्यता कमी आहे. शेतकऱ्यांनी उत्पादन खर्च भरून निघेल असा दर मिळणे आवश्यक आहे, परंतु सध्याची परिस्थिती त्यांच्यासाठी प्रतिकूल आहे.”
शेतकरी संघटनेचे प्रमुख श्री. रामचंद्र पाटील म्हणतात, “आम्ही सरकारकडे निर्यात शुल्क कमी करण्याची मागणी करत आहोत. शेतकऱ्यांनी अपेक्षेने कांदा लागवड केली, पण आता त्यांना नुकसान सहन करावे लागत आहे. सरकारने तातडीने निर्णय घेऊन शेतकऱ्यांना दिलासा देणे गरजेचे आहे.”
बाजार तज्ज्ञांच्या मते, पुढील काळात कांद्याचे दर पुरवठा, मागणी आणि हवामान या घटकांवर अवलंबून राहतील. उन्हाळ कांद्याची आवक उशिराने सुरू होणार असल्याने, काही प्रमाणात दरात स्थिरता येऊ शकते. मात्र, निर्यात धोरणात बदल न झाल्यास दर आणखी कोसळण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे.
शेतकऱ्यांसमोर आता मोठे आव्हान उभे आहे. एका बाजूला चांगले उत्पादन झाले आहे, पण दुसऱ्या बाजूला योग्य दर मिळत नाहीत. कृषी विभागाचे सल्लागार श्री. विजय मोरे यांच्या मते, “शेतकऱ्यांनी साठवणुकीच्या पर्यायांचा विचार करावा. योग्य वेळी विक्री केल्यास नुकसान कमी होण्यास मदत होईल. तसेच, बाजारातील बदलांवर सतत लक्ष ठेवून नियोजन करणे महत्त्वाचे आहे.”
दरम्यान, राज्य सरकारने या प्रश्नाची दखल घेतली असून, केंद्र सरकारकडे निर्यात शुल्क कमी करण्याची शिफारस केली आहे. कृषिमंत्री म्हणाले की, “आम्ही शेतकऱ्यांच्या हिताचा विचार करून पाऊले उचलत आहोत. लवकरच या संदर्भात सकारात्मक निर्णय घेतला जाईल.”
पुढील दोन-तीन महिन्यांत कांदा बाजारात स्थिरता येण्याची शक्यता आहे. तोपर्यंत शेतकऱ्यांनी धीर धरून व्यवस्थित नियोजन करणे गरजेचे आहे. साठवणूक सुविधा असलेल्या शेतकऱ्यांनी थोडा काळ वाट पाहून योग्य दराने विक्री करण्याचा विचार करावा, असा सल्ला दिला जात आहे.