Soybean market महाराष्ट्रातील प्रमुख कृषी बाजारपेठांमध्ये विविध शेतीमालाच्या दरांमध्ये सातत्याने बदल होत असल्याचे चित्र पाहायला मिळत आहे. विशेषतः सोयाबीन आणि कांद्याच्या दरांमध्ये सकारात्मक वाढ दिसत असली, तरी मुगासारख्या कडधान्यांच्या दरांमध्ये मोठी घसरण झाल्याचे दिसून येत आहे. बाजार विश्लेषकांच्या मते, पुढील काही आठवड्यांत या दरांमध्ये आणखी बदल होण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.
सोयाबीन बाजारातील ताज्या घडामोडींकडे पाहिले असता, गेल्या काही दिवसांत क्विंटलमागे २० ते ३० रुपयांची वाढ नोंदवली गेली आहे. सध्या बाजारात सोयाबीनचे दर ३,८०० ते ४,००० रुपयांच्या पातळीवर स्थिरावले आहेत.
विशेष म्हणजे, प्रक्रिया उद्योगांनीही आपले खरेदी दर वाढवून ४,३०० ते ४,३५० रुपये प्रति क्विंटल केले आहेत. मात्र, बाजारातील तज्ज्ञांच्या मते, सोयाबीनची मर्यादित आवक आणि उत्पादनातील अनिश्चितता लक्षात घेता, येत्या काळात दरांमध्ये अधिक चढ-उतार होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
कापूस बाजारातील परिस्थिती मात्र तुलनेने स्थिर आहे. मागील आठवड्यापासून कापसाचे दर ७,००० ते ७,३०० रुपये प्रति क्विंटल या पातळीवर कायम आहेत. परंतु बाजारातील आवक मात्र लक्षणीयरीत्या कमी होत आहे. गेल्या आठवड्यात नोंदवलेली सव्वा लाख गाठींची आवक आता एक लाख गाठींपर्यंत खाली आली आहे. या घटत्या आवकेचा परिणाम भविष्यात दरांवर होऊ शकतो, असा अंदाज व्यक्त केला जात आहे.
कडधान्य बाजारातील चित्र मात्र चिंताजनक आहे. विशेषतः मुगाच्या दरांवर मोठा दबाव निर्माण झाला आहे. देशांतर्गत उत्पादनात झालेली वाढ आणि वाढती आयात यामुळे मुगाचे दर हमीभावापेक्षा कमी पातळीवर घसरले आहेत. सध्या बाजारात मुगाला ६,५०० ते ७,५०० रुपये प्रति क्विंटल इतकाच दर मिळत आहे. आगामी काळात आवक कायम राहणार असल्याने, दरवाढीची शक्यता कमी असल्याचे बाजार विश्लेषकांचे मत आहे.
मक्याच्या बाजारात मात्र सकारात्मक चित्र दिसत आहे. इथेनॉल उत्पादनासाठी वाढती मागणी आणि स्थिर आवक यामुळे मक्याच्या दरांना चांगला आधार मिळाला आहे. सध्या बाजारात मक्याला २,००० ते २,३०० रुपये प्रति क्विंटल दर मिळत आहे. मात्र रब्बी हंगामातील वाढती लागवड आणि खरिपातील चांगले उत्पादन यामुळे देशात मक्याचा मोठा साठा उपलब्ध आहे. त्यामुळे येत्या काळात दर स्थिर राहण्याची शक्यता व्यक्त केली जात आहे.
कांदा बाजारातील उलाढालींकडे पाहिले असता, मागील काही दिवसांत दरांमध्ये सातत्याने बदल होत असल्याचे दिसून आले. सध्या कांद्याला २,००० ते २,३०० रुपये प्रति क्विंटल दर मिळत असला, तरी पुढील दोन आठवड्यांत बाजारात मोठा बदल होण्याची शक्यता आहे. खरीप हंगामाच्या शेवटच्या टप्प्यातील कांदा आणि रब्बी हंगामातील नवीन कांदा बाजारात येण्याची शक्यता असल्याने, दरात घसरण होऊ शकते असा अंदाज व्यक्त केला जात आहे.
कृषी क्षेत्रातील तज्ज्ञांच्या मते, सध्याची बाजारपेठेतील स्थिती ही अनेक घटकांवर अवलंबून आहे. हवामान, पीक उत्पादन, आंतरराष्ट्रीय बाजारातील उलाढाली, स्थानिक मागणी आणि साठवणुकीची स्थिती या सर्व बाबींचा परिणाम दरांवर होत असतो. त्यामुळे शेतकरी आणि व्यापाऱ्यांनी या सर्व घटकांवर बारकाईने लक्ष ठेवणे आवश्यक आहे.
लघु आणि मध्यम शेतकऱ्यांसाठी बाजारातील या चढ-उतारांचे व्यवस्थापन करणे आव्हानात्मक ठरत आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी पीक विमा, वेअरहाऊस रसीद कर्ज, फॉरवर्ड ट्रेडिंग यासारख्या सुविधांचा लाभ घेऊन आपल्या उत्पादनाचे योग्य मूल्य मिळवण्यासाठी प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. याचबरोबर सरकारी योजनांचा लाभ घेऊन बाजारातील जोखीम कमी करण्याचाही प्रयत्न करावा, असे तज्ज्ञांचे मत आहे.
एकंदरीत, कृषी बाजारपेठेतील सद्यस्थिती ही गुंतागुंतीची असून, विविध पिकांच्या दरांमध्ये वेगवेगळे बदल होत आहेत. येत्या काळात या स्थितीत आणखी बदल होण्याची शक्यता असल्याने, सर्व संबंधित घटकांनी सतर्क राहणे आवश्यक आहे.