New lists of women महाराष्ट्र राज्य सरकारच्या महत्त्वाकांक्षी ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजनेसंदर्भात एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेण्यात आला आहे. महिला व बाल विकास मंत्री आदिती तटकरे यांनी एका प्रसिद्धी पत्रकाद्वारे स्पष्ट केले आहे की, या योजनेतील अपात्र ठरलेल्या लाभार्थ्यांच्या खात्यात यापूर्वी जमा करण्यात आलेला सन्मान निधी परत घेण्यात येणार नाही. मात्र, जानेवारी 2025 पासून अपात्र लाभार्थ्यांना पुढील सन्मान निधी मिळणार नाही.
योजनेची पार्श्वभूमी आणि उद्दिष्टे राज्य सरकारने महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी 21 ते 65 वर्षे वयोगटातील महिलांसाठी ही योजना सुरू केली होती. या योजनेअंतर्गत प्रत्येक पात्र महिलेला दरमहा 1,500 रुपये सन्मान निधी देण्यात येत होता. योजनेचा मुख्य उद्देश महिलांना आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी बनवणे हा होता.
पडताळणी प्रक्रिया आणि आढळलेले निष्कर्ष योजनेच्या निकषांमध्ये न बसणाऱ्या अनेक महिलांनी या योजनेचा लाभ घेतल्याचे निदर्शनास आल्यानंतर राज्य सरकारने एक व्यापक पडताळणी प्रक्रिया राबवली. या प्रक्रियेदरम्यान पुढील महत्त्वपूर्ण निष्कर्ष समोर आले:
- एकूण 5 लाख महिला अपात्र आढळल्या
- त्यापैकी 2.30 लाख महिला संजय गांधी निराधार योजनेच्या लाभार्थी होत्या
- 1.10 लाख महिला 65 वर्षांपेक्षा अधिक वयाच्या आढळल्या
- उर्वरित 1.60 लाख महिलांमध्ये खालील श्रेणींचा समावेश होता:
- कुटुंबात चारचाकी वाहन असलेल्या महिला
- नमोशक्ती योजनेच्या लाभार्थी
- स्वेच्छेने योजनेतून माघार घेणाऱ्या महिला
नवीन निर्णयाचे महत्त्वपूर्ण मुद्दे
- जुलै 2024 ते डिसेंबर 2024 या कालावधीत दिलेला सन्मान निधी परत घेतला जाणार नाही
- जानेवारी 2025 पासून अपात्र लाभार्थ्यांना नवीन सन्मान निधी मिळणार नाही
- पात्र महिलांना योजनेचा निधी देण्यास सरकार कटिबद्ध आहे
- अपात्र लाभार्थ्यांच्या निधीसाठी नवीन लेखा शीर्षक तयार करण्यात आले आहे
शासन निर्णयाची कालमर्यादा 28 जून 2024 आणि 3 जुलै 2024 रोजी निर्गमित केलेल्या शासन निर्णयानुसार अपात्र ठरणाऱ्या महिलांना या योजनेतून वगळण्यात येत आहे. या निर्णयामागील मुख्य उद्देश योजनेची कार्यक्षमता वाढवणे आणि खरोखर गरजू लाभार्थ्यांपर्यंत मदत पोहोचवणे हा आहे.
परिणाम या निर्णयामुळे योजनेची अंमलबजावणी अधिक प्रभावी होण्यास मदत होणार आहे. पात्र लाभार्थ्यांना त्यांचा हक्काचा निधी मिळणे सुनिश्चित होईल. तसेच, राज्य सरकारच्या आर्थिक संसाधनांचा योग्य वापर होईल.
महत्त्वाची वैशिष्ट्ये आणि फायदे
- पात्र लाभार्थ्यांना नियमित सन्मान निधी मिळणे सुरू राहील
- अपात्र लाभार्थ्यांना आतापर्यंत मिळालेला निधी परत करावा लागणार नाही
- योजनेची पारदर्शकता वाढेल
- निधीचे वितरण अधिक न्यायसंगत पद्धतीने होईल
‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजनेसंदर्भातील हा निर्णय एक संतुलित दृष्टिकोन दर्शवतो. एका बाजूला अपात्र लाभार्थ्यांना दिलेला निधी परत न मागता त्यांना योजनेतून सन्मानाने बाहेर पडण्याची संधी दिली आहे, तर दुसऱ्या बाजूला योजनेची शुद्धता राखण्यासाठी आवश्यक ते निर्णय घेतले आहेत. यामुळे योजनेची प्रभावीता वाढेल आणि खऱ्या गरजू महिलांपर्यंत मदत पोहोचेल.
राज्य सरकारने घेतलेला हा निर्णय योजनेच्या दीर्घकालीन यशस्वितेसाठी महत्त्वपूर्ण ठरणार आहे. यामुळे:
- योजनेची अंमलबजावणी अधिक कार्यक्षम होईल
- निधीचा दुरुपयोग रोखला जाईल
- खऱ्या गरजू लाभार्थ्यांना फायदा होईल
- सरकारी योजनांमधील पारदर्शकता वाढेल
महिला व बाल विकास मंत्री आदिती तटकरे यांनी जाहीर केलेला हा निर्णय योजनेच्या मूळ उद्दिष्टांशी सुसंगत असून, तो सामाजिक न्याय आणि प्रशासकीय कार्यक्षमता यांचा योग्य समन्वय साधणारा आहे.