RBI’s new rule बँक खाते हा आधुनिक काळातील अत्यावश्यक घटक बनला आहे. प्रत्येक व्यक्तीला आपल्या दैनंदिन आर्थिक व्यवहारांसाठी बँक खात्याची गरज भासते. मात्र बँक खाते उघडताना आणि ते नियमितपणे वापरताना काही महत्त्वपूर्ण नियमांचे पालन करणे आवश्यक असते. या नियमांपैकी एक महत्त्वाचा नियम म्हणजे किमान शिल्लक रकमेचा नियम.
किमान शिल्लक रकमेची आवश्यकता का? भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) प्रत्येक बँकेला खातेदारांकडून किमान शिल्लक रक्कम ठेवण्याचे अधिकार दिले आहेत. याचे मुख्य कारण म्हणजे बँकांना त्यांच्या दैनंदिन कामकाजासाठी आणि ग्राहकांना विविध सेवा पुरवण्यासाठी निधीची आवश्यकता असते. किमान शिल्लक रकमेमुळे बँकांना त्यांच्या कार्यप्रणालीसाठी स्थिर निधी उपलब्ध होतो.
प्रमुख बँकांमधील किमान शिल्लक रकमेचे नियम:
- स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI):
- महानगरी भागात: ₹3,000
- छोट्या शहरांमध्ये: ₹2,000
- ग्रामीण भागात: ₹1,000 विशेष सूट: जर तुम्ही झिरो बॅलन्स सेविंग अकाउंट (BSBD) खाते उघडले असेल तर किमान शिल्लक रकमेची अट लागू होत नाही.
- एचडीएफसी बँक:
- शहरी भागात: ₹10,000
- अर्धशहरी भागात: ₹2,500
- ग्रामीण भागात: ₹5,000 खासगी क्षेत्रातील या अग्रगण्य बँकेचे नियम तुलनेने अधिक कडक आहेत.
- पंजाब नॅशनल बँक:
- मेट्रो शहरांमध्ये: ₹2,000
- इतर भागांत: ₹1,000 सार्वजनिक क्षेत्रातील या बँकेचे नियम ग्राहकांसाठी अनुकूल आहेत.
- इंडसइंड बँक:
- A श्रेणी: ₹10,000
- B श्रेणी: ₹10,000
- C श्रेणी: ₹5,000 श्रेणीनुसार किमान शिल्लक रकमेत बदल केला जातो.
- येस बँक:
- सर्व भागांसाठी एकसमान: ₹10,000 नियमभंग केल्यास दरमहा ₹500 दंड आकारला जातो.
किमान शिल्लक न राखल्यास होणारे परिणाम:
- आर्थिक दंड:
- बहुतांश बँका दरमहा ₹500 ते ₹1,000 दंड आकारतात
- दंडाची रक्कम ही किमान शिल्लक रकमेच्या तुटीवर अवलंबून असते
- काही बँका तिमाही आधारावर दंड आकारतात
- बँकिंग सेवांवर मर्यादा:
- चेकबुक सुविधा स्थगित होऊ शकते
- डेबिट कार्डवरील व्यवहार मर्यादित होऊ शकतात
- ऑनलाइन बँकिंग सेवा मर्यादित होऊ शकतात
- खाते निष्क्रिय होण्याची शक्यता:
- सातत्याने किमान शिल्लक न राखल्यास खाते निष्क्रिय होऊ शकते
- निष्क्रिय खाते पुन्हा सुरू करण्यासाठी विशेष प्रक्रिया करावी लागते
ग्राहकांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे:
- भौगोलिक क्षेत्रानुसार नियम:
- महानगर, शहर आणि ग्रामीण भागांसाठी वेगवेगळे नियम
- स्थानिक आर्थिक परिस्थितीनुसार किमान शिल्लक रकमेत फरक
- विशेष खात्यांसाठी सवलती:
- विद्यार्थी, वृद्ध नागरिक आणि महिलांसाठी विशेष योजना
- BSBD खात्यांमध्ये किमान शिल्लक रकमेची अट नाही
- नियमित देखरेख आवश्यक:
- खात्यातील शिल्लक रक्कम नियमित तपासणे महत्त्वाचे
- ऑटो-डेबिट सुविधा असल्यास अतिरिक्त काळजी घ्यावी
बँक खाते उघडताना सर्व नियम व अटींची पूर्ण माहिती घ्या. आपल्या गरजा आणि आर्थिक क्षमतेनुसार योग्य प्रकारचे खाते निवडा. किमान शिल्लक राखण्यासाठी नियोजनबद्ध पद्धतीने पैसे ठेवा. जर किमान शिल्लक राखणे कठीण वाटत असेल, तर BSBD सारख्या पर्यायी खात्यांचा विचार करा. नियमांचे काटेकोर पालन केल्यास अनावश्यक आर्थिक भार टाळता येईल आणि बँकिंग व्यवहार सुरळीत चालतील.
