women’s bank accounts महाराष्ट्र राज्य सरकारने महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी सुरू केलेल्या ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजने’चा फेब्रुवारी महिन्याचा हप्ता आजपासून लाभार्थींच्या खात्यात जमा होण्यास सुरुवात झाली आहे. या योजनेअंतर्गत पात्र महिलांना दरमहा १५०० रुपये आर्थिक मदत दिली जाते. या योजनेबाबत नुकतीच महत्त्वपूर्ण माहिती समोर आली असून, त्याबाबत सविस्तर जाणून घेऊया.
फेब्रुवारी महिन्याच्या हप्त्यासाठी ३५०० कोटींचा निधी
राज्याचे उपमुख्यमंत्री अजित पवार यांनी १५ फेब्रुवारीला या योजनेसाठी ३५०० कोटी रुपयांच्या धनादेशावर स्वाक्षरी केली होती. त्यावेळी त्यांनी सांगितले होते की, पुढील आठवड्यात हा निधी महिलांच्या खात्यात जमा होईल. मात्र, आठवडा उलटूनही पैसे जमा न झाल्याने विरोधी पक्षांनी सरकारवर टीका केली होती. त्यानंतर महिला व बाल विकास विभागाने स्पष्टीकरण दिले आहे की, काही तांत्रिक कारणांमुळे निधी वितरणास उशीर झाला होता, परंतु आता तो प्रक्रियेत आहे.
महिला व बाल विकास विभागाच्या अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, “फेब्रुवारी महिन्यासाठीचा निधी अर्थ विभागाने मंजूर केला असून, आजपासून लाभार्थींच्या खात्यात रक्कम जमा होण्यास सुरुवात झाली आहे. या प्रक्रियेला काही दिवस लागतील.”
योजनेतून बाद झालेल्या लाभार्थींची संख्या वाढली
जानेवारी महिन्यात या योजनेअंतर्गत २ कोटी ४१ लाख महिलांना आर्थिक मदत मिळाली होती. मात्र, त्यानंतर अर्जांची पुन्हा पडताळणी करण्यात आली, ज्यामध्ये साधारण ९ लाख महिलांचे अर्ज विविध कारणांमुळे बाद करण्यात आले आहेत. त्यामुळे फेब्रुवारी महिन्याच्या हप्त्यासाठी लाभार्थींची संख्या २ कोटी ३२ लाखांपर्यंत कमी झाली आहे.
सरकारी सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, “अर्ज बाद होण्यामागे अनेक कारणे आहेत. काही महिलांचे आधार क्रमांक चुकीचे होते, तर काहींची बँक खाती अद्ययावत नव्हती. काही प्रकरणांमध्ये, एकाच कुटुंबातील एकापेक्षा जास्त महिलांनी अर्ज केले होते. या सर्व बाबींची तपासणी केल्यानंतर अपात्र ठरलेले अर्ज वगळण्यात आले आहेत.”
आतापर्यंत कितवा हप्ता आणि एकूण किती रक्कम मिळाली?
माझी लाडकी बहीण योजनेची सुरुवात जुलै २०२३ मध्ये झाली होती. आतापर्यंत या योजनेअंतर्गत महिलांना ७ हप्त्यांमध्ये एकूण १०,५०० रुपये मिळाले आहेत. आता फेब्रुवारी महिन्याचा हप्ता म्हणजेच ८वा हप्ता जमा झाल्यानंतर ही रक्कम १२,००० रुपयांपर्यंत पोहोचणार आहे.
योजनेचा लाभ घेणाऱ्या पुणे येथील रेखा पाटील म्हणाल्या, “या योजनेमुळे माझ्या कुटुंबाला आर्थिक मदत होत आहे. दरमहिन्याचे १५०० रुपये मुलांच्या शिक्षणावर खर्च करते. यामुळे कुटुंबावरचा आर्थिक ताण कमी झाला आहे.”
नागपूर येथील सुनिता वानखेडे म्हणाल्या, “माझी लाडकी बहीण योजनेतून मिळालेल्या पैशांमधून मी एक शिवणयंत्र विकत घेतले आहे आणि आता लहान प्रमाणात शिलाई काम करून उत्पन्न मिळवत आहे. शासनाच्या या योजनेने मला स्वावलंबी होण्यास मदत केली आहे.”
फेब्रुवारी हप्त्याबाबत असलेल्या शंका
फेब्रुवारी महिन्याचा हप्ता मिळण्यास उशीर झाल्याने अनेक महिलांमध्ये शंका निर्माण झाली होती. काही विरोधी पक्षांच्या नेत्यांनी आरोप केला होता की, लवकरच लोकसभा निवडणुका होणार असल्याने आणि आचारसंहिता लागू होणार असल्याने, सरकार हप्ते थांबवणार आहे.
मात्र, महिला व बाल विकास मंत्री यांनी या आरोपांचे खंडन केले आहे. त्यांनी स्पष्ट केले की, “लाडकी बहीण योजना ही राज्य सरकारची महत्त्वाकांक्षी योजना आहे आणि ती सुरळीत चालू राहील. निवडणूक आचारसंहिता लागू झाली तरीही या योजनेचे हप्ते वेळेवर मिळतील, कारण ही नियमित योजना आहे.”
योजनेसाठी पात्रता निकष काय आहेत?
माझी लाडकी बहीण योजनेचा लाभ घेण्यासाठी महिलांना काही पात्रता निकष पूर्ण करावे लागतात:
१. लाभार्थी महिला महाराष्ट्र राज्याची रहिवासी असावी. २. महिलेचे वय १८ ते ६० वर्षांदरम्यान असावे. ३. कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न २.५ लाख रुपयांपेक्षा कमी असावे. ४. एका कुटुंबातील फक्त एकाच महिलेला या योजनेचा लाभ मिळू शकतो. ५. महिलेकडे आधार कार्ड, बँक खाते आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे असणे आवश्यक आहे.
योजनेचा हप्ता वाढणार?
महाराष्ट्रामध्ये लवकरच विधानसभा निवडणुका होणार आहेत. त्यापार्श्वभूमीवर महायुती सरकारने योजनेचा मासिक हप्ता १५०० रुपयांवरून २१०० रुपये करण्याचे आश्वासन दिले होते. सत्तेत परत आल्यास ही वाढ करण्याचे वचन सरकारने दिले आहे.
राज्याचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी नुकत्याच एका सभेत सांगितले होते की, “आम्ही महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी कटिबद्ध आहोत. लाडकी बहीण योजनेचा हप्ता वाढवण्याचे आमचे वचन आम्ही पूर्ण करू.”
मात्र, अद्याप या वाढीबाबत अधिकृत घोषणा झालेली नाही. त्यामुळे महिलांना आता पुढील महिन्यांपासून वाढीव मदत मिळते का, याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे.
योजनेची उद्दिष्टे आणि परिणाम
माझी लाडकी बहीण योजनेचे प्रमुख उद्दिष्ट महिलांचे आर्थिक सक्षमीकरण करणे हे आहे. या योजनेमुळे महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळण्यास मदत होत आहे. अनेक महिला या निधीचा उपयोग लघुउद्योग सुरू करण्यासाठी, शिक्षणासाठी किंवा आरोग्य सेवांसाठी करत आहेत.
एका अभ्यासानुसार, या योजनेमुळे ग्रामीण भागातील महिलांच्या जीवनमानात सुधारणा दिसून येत आहे. विशेषतः कमी उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांमधील महिलांना या योजनेचा मोठा फायदा होत आहे.
अर्जाबाबत तांत्रिक अडचणी आणि उपाय
अनेक महिलांना या योजनेसाठी अर्ज करताना तांत्रिक अडचणींचा सामना करावा लागत आहे. काही महिलांना ऑनलाइन अर्ज भरण्यात अडचणी येत आहेत, तर काहींच्या बँक खात्यांशी संबंधित समस्या आहेत.
या समस्यांवर मात करण्यासाठी सरकारने प्रत्येक जिल्ह्यात मदत केंद्रे सुरू केली आहेत. या केंद्रांमध्ये महिलांना अर्ज भरण्यापासून ते कागदपत्रे जमा करण्यापर्यंत सर्व प्रकारची मदत केली जाते.
महिला व बाल विकास विभागाने सांगितले की, “जर कोणत्याही महिलेचा अर्ज तांत्रिक कारणांमुळे नाकारला गेला असेल, तर त्या पुन्हा अर्ज करू शकतात. त्यांनी नजीकच्या मदत केंद्रात संपर्क साधावा.”
महाराष्ट्र सरकारची ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना’ महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी महत्त्वपूर्ण पाऊल ठरत आहे. फेब्रुवारी महिन्याचा हप्ता आजपासून लाभार्थींच्या खात्यात जमा होत असून, आतापर्यंत या योजनेतून एकूण १२,००० रुपयांची मदत पात्र महिलांना मिळणार आहे.
सरकारी यंत्रणेने योजनेच्या अंमलबजावणीतील तांत्रिक अडचणी दूर करून योजना अधिक सुरळीत करण्यावर भर दिला पाहिजे. तसेच, आश्वासित केल्याप्रमाणे हप्त्याच्या रकमेत वाढ करण्याचे निर्णयही लवकरात लवकर घेतले जावेत, जेणेकरून या योजनेचा अधिकाधिक लाभ महिलांना मिळू शकेल.
माझी लाडकी बहीण योजना महाराष्ट्रातील महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणाचे एक प्रभावी माध्यम बनू शकते, फक्त त्याची अंमलबजावणी योग्य पद्धतीने आणि पारदर्शकपणे केली गेली पाहिजे.
