12th students दहावी आणि बारावीच्या बोर्ड परीक्षा म्हणजे प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या आयुष्यातील एक महत्त्वपूर्ण वळण. या परीक्षांच्या निकालांवर विद्यार्थ्यांचे पुढील शैक्षणिक आणि व्यावसायिक भविष्य अवलंबून असते.
विद्यार्थी आणि पालक वर्षभर या परीक्षांसाठी अथक परिश्रम करतात, त्यासाठी विशेष तयारी करतात. मात्र, अलीकडच्या काळात समोर आलेल्या काही घटना पाहता, परीक्षा प्रणालीवरील विश्वास डळमळीत होत आहे. उत्तरपत्रिका तपासणीमध्ये शिक्षकांकडून होणारा हलगर्जीपणा आणि अनियमितता यामुळे विद्यार्थी आणि पालकांमध्ये तीव्र असंतोष पसरला आहे.
विरारमधील धक्कादायक घटना
अलीकडेच विरार येथे एक धक्कादायक घटना समोर आली आहे, जिने शिक्षण क्षेत्रात खळबळ माजली आहे. विरार पश्चिमेतील बंगाल अपार्टमेंट, भाटरोड परिसरात राहणाऱ्या एका शिक्षिकेने बारावीच्या वाणिज्य शाखेच्या उत्तरपत्रिका रिचेकिंगसाठी घरी आणल्या होत्या.
त्या उत्तरपत्रिका तिने घरातील सोफ्यावर ठेवल्या होत्या. त्यानंतर काही कारणास्तव ती आणि तिच्या घरातील इतर सदस्य बाहेर गेले असता, त्यांच्या घरात अचानक आग लागली. या आगीत घरातील फर्निचरसह तब्बल १७५ उत्तरपत्रिका जळून खाक झाल्या. या घटनेमुळे अनेक विद्यार्थ्यांचे भविष्य अनिश्चिततेच्या गर्तेत लोटले गेले आहे.
पोलीस निरीक्षक प्रकाश सावंत यांनी सांगितले की, या प्रकरणाची सखोल चौकशी सुरू आहे आणि ज्यांच्या हलगर्जीपणामुळे ही घटना घडली आहे, त्यांच्याविरुद्ध कडक कारवाई केली जाईल. मात्र, प्रश्न असा आहे की, मूल्यमापन केंद्राबाहेर उत्तरपत्रिका नेण्याची परवानगी शिक्षकांना कशी मिळाली? बोर्डाच्या नियमावलीनुसार अशा प्रकारे घरी उत्तरपत्रिका नेणे नियमबाह्य आहे.
बसमध्ये होत होते उत्तरपत्रिकांचे मूल्यमापन
ही काही एकमेव घटना नाही. काही दिवसांपूर्वीच, एक आणखी धक्कादायक व्हिडीओ सोशल मीडियावर व्हायरल झाला होता, ज्यामध्ये एक शिक्षक सार्वजनिक बसमध्ये बारावीच्या उत्तरपत्रिका तपासताना दिसत होता. व्हिडीओमध्ये हा शिक्षक डोक्याला रुमाल बांधून, चालत्या बसमध्ये बिनधास्तपणे उत्तरपत्रिका तपासताना दिसत होता. या घटनेने देखील शिक्षण व्यवस्थेवर प्रश्नचिन्ह उभे केले होते.
अशा प्रकारच्या हलगर्जीपणामुळे विद्यार्थ्यांचे मूल्यमापन योग्य पद्धतीने होत आहे का याबद्दल साशंकता निर्माण झाली आहे. कारण अशा वातावरणात शिक्षक पुरेशा एकाग्रतेने व सावधगिरीने उत्तरपत्रिकांचे मूल्यमापन करू शकतात का, हा मोठा प्रश्न आहे.
उत्तरपत्रिका मूल्यमापनाचे महत्त्व
बोर्ड परीक्षेच्या उत्तरपत्रिकांचे मूल्यमापन हे अत्यंत संवेदनशील आणि जबाबदारीचे काम आहे. एखाद्या विद्यार्थ्याचे भविष्य त्याच्या गुणांवर अवलंबून असते. एखाद्या विद्यार्थ्याला एक किंवा दोन गुण कमी मिळाल्यामुळे त्याला इच्छित महाविद्यालयात किंवा अभ्यासक्रमात प्रवेश मिळू शकत नाही. त्यामुळे, उत्तरपत्रिकांचे मूल्यमापन अत्यंत काळजीपूर्वक, निष्पक्षपणे आणि योग्य वातावरणात व्हायला हवे.
मात्र, अलीकडच्या घटना पाहता, हे मूल्यमापन योग्य पद्धतीने होत आहे का, याबद्दल साशंकता वाढली आहे. विद्यार्थी वर्षभर अभ्यास करून परीक्षेला बसतात, पण त्यांच्या उत्तरपत्रिकांचे मूल्यमापन मात्र अशा हलगर्जीपणे होत असेल, तर त्यांच्या आयुष्याचे नुकसान होऊ शकते.
पालक आणि विद्यार्थ्यांमध्ये संताप
या घटनांमुळे पालक आणि विद्यार्थ्यांमध्ये प्रचंड संताप व्यक्त होत आहे. सोशल मीडियावर या घटनांच्या व्हिडीओ व्हायरल झाल्यानंतर, अनेकांनी शिक्षण व्यवस्थेवर टीका केली आहे. विशेषत: ज्या विद्यार्थ्यांच्या उत्तरपत्रिका जळाल्या आहेत, त्यांच्या पालकांमध्ये प्रचंड चिंता आणि संताप आहे. त्यांना आता त्यांच्या पाल्यांचे भविष्य अनिश्चित वाटत आहे.
एका पालकाने स्थानिक वृत्तपत्राशी बोलताना म्हटले, “आम्ही आमच्या मुलांना चांगले शिक्षण देण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करतो. आमचा मुलगा/मुलगी वर्षभर दिवस-रात्र परिश्रम करून परीक्षेला बसला/बसली, पण शिक्षकांच्या अशा हलगर्जीपणामुळे त्याचे/तिचे भविष्य धोक्यात आले आहे. या शिक्षकांविरुद्ध कडक कारवाई झालीच पाहिजे.”
शिक्षण विभागाची भूमिका
या घटनांबाबत शिक्षण विभागाने अद्याप स्पष्ट भूमिका घेतलेली नाही. विरारमधील घटनेनंतर, स्थानिक शिक्षणाधिकारी यांनी या प्रकरणाची चौकशी करण्याचे आश्वासन दिले आहे, परंतु अद्याप कोणतीही ठोस कारवाई झालेली नाही.
शिक्षण तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, उत्तरपत्रिकांचे मूल्यमापन विशिष्ट नियमावलीनुसार व्हायला हवे. उत्तरपत्रिका मूल्यमापन केंद्रातूनच बाहेर नेता येणार नाहीत, असा स्पष्ट नियम आहे. तरीही, ही नियमबाह्य कृत्ये होत असतील, तर त्याला जबाबदार अधिकाऱ्यांविरुद्ध कारवाई झाली पाहिजे.
या घटनांमुळे शिक्षण प्रणालीमधील त्रुटी उघड झाल्या आहेत. यावर कायमस्वरूपी उपाय काढण्याची गरज आहे. शिक्षण विभागाने उत्तरपत्रिका मूल्यमापन प्रक्रियेबाबत कडक नियम बनवले पाहिजेत आणि त्याची कठोर अंमलबजावणी केली पाहिजे.
१. उत्तरपत्रिकांचे मूल्यमापन केवळ निर्धारित केंद्रांमध्येच व्हायला हवे. २. मूल्यमापन करणाऱ्या शिक्षकांवर सीसीटीव्ही कॅमेऱ्याद्वारे देखरेख ठेवली जावी. ३. ज्या शिक्षकांकडून अशा प्रकारचा हलगर्जीपणा होतो, त्यांच्यावर कडक कारवाई करण्यात यावी. ४. उत्तरपत्रिकांच्या मूल्यमापनासाठी त्रयस्थ अधिकाऱ्यांची नियुक्ती करण्यात यावी, जे या प्रक्रियेवर लक्ष ठेवतील.
शेवटी, विद्यार्थ्यांचे भविष्य हे शिक्षण प्रणालीच्या विश्वासार्हतेवर अवलंबून आहे. या घटना देशाच्या शिक्षण प्रणालीवर प्रश्नचिन्ह उभे करतात. पालक, विद्यार्थी आणि समाजाच्या या व्यवस्थेवरील विश्वास कायम राखण्यासाठी, अशा प्रकारच्या अनियमिततांना त्वरित आळा घालणे आवश्यक आहे.
बारावीच्या परीक्षेला बसलेल्या प्रत्येक विद्यार्थ्याचे भविष्य त्याच्या/तिच्या गुणांवर अवलंबून असते. त्यामुळे, त्या गुणांचे मूल्यमापन अत्यंत निष्पक्षपणे, पारदर्शक पद्धतीने आणि निष्काळजीपणाशिवाय व्हायला हवे. यासाठी शिक्षण विभागाने आणि बोर्डाने तातडीने पावले उचलणे गरजेचे आहे.
ज्या विद्यार्थ्यांच्या उत्तरपत्रिका विरारमधील घटनेत जळाल्या आहेत, त्यांच्यासाठी योग्य न्याय मिळावा आणि त्यांच्या भविष्याचे नुकसान होऊ नये, यासाठी विशेष उपाययोजना करणे आवश्यक आहे. हा प्रश्न केवळ काही विद्यार्थ्यांचा नाही, तर संपूर्ण शिक्षण व्यवस्थेच्या विश्वासार्हतेचा आहे.
